Wat had kunnen zijn…
17 december 2023
Hoe herinner ik mij de 17e december 2021, nu twee jaar geleden, toen de Russische regering een laatste poging deed bij de NAVO en de VS om Oekraïne neutraal te houden.
Rusland diende toen een lijst met veiligheidseisen in bij de VS en hun bondgenoten. Het belangrijkste punt hiervan was neutraliteit voor Oekraïne en als gevolg daarvan geen NAVO lidmaatschap. Rusland vroeg voor de zoveelste keer om haar veiligheidswensen serieus te nemen. Iedere dag hoopte ik dat er een officiële reactie zou komen…. Dagen kwam er geen reactie, later volgde een paar bagatelliserende reacties maar eigenlijk kwam het er op neer dat Ruslands veiligheidswensen opnieuw werden genegeerd. Vanaf 2008 bij de Boekarest NAVO-top was dit Ruslands rode lijn om Oekraïne binnen de, steeds maar verder uitbreidende NAVO, op te nemen. De hautaine houding van de VS en het NAVO excuus was in 2021 dat de spanningen tussen Rusland en het Westen waren toegenomen en dat er een militaire invasie dreigde in Oekraïne.
Sergej Rjabkov, de Russische viceminister van Buitenlandse Zaken zei in december 2021 “De lijn die de Verenigde Staten en de NAVO de afgelopen jaren hebben gevolgd om de veiligheidssituatie op agressieve wijze te laten escaleren, is absoluut onaanvaardbaar en uiterst gevaarlijk. Washington en zijn NAVO bondgenoten moeten onmiddellijk een einde maken aan de reguliere vijandige acties tegen ons land, inclusief ongeplande oefeningen en manoeuvres van militaire schepen en vliegtuigen, en de militaire ontwikkeling van Oekraïens grondgebied stopzetten.” Hij stelde voor dat er gelijk in januari gesprekken konden worden gevoerd, met Genève als locatie. De dialoog zou gevoerd moeten worden op basis van begrip voor de nationale veiligheidsbelangen van elkaar, daarna konden Rusland en het Westen beginnen met het herstel van de betrekkingen.
Zo dachten de Russen nog in december 2021. Nog steeds was er bij veel hooggeplaatste Russen de hoop dat Amerikaanse en Europese beleidsmakers nu wel gesprekken zouden aangaan na jaren genegeerd te zijn wat betreft de NAVO uitbreidingen. Ik hoor het ze nog denken: “Met name de bestuurders van de Europese Unie, zouden toch nu wel de ernst van de zaak inzien?” Wat wilden de Russen toen nog geloven dat Rusland wel serieus genomen werd, sommigen bij het naïeve af. Maar dat Amerikaanse beleidsmakers in Washington, waaronder Victoria Nuland, Lindsey Graham, Joe Biden en vele andere oorlogshitsers hele andere plannen hadden met Rusland wilden tot enkele van deze hoopvolle Russen nog niet doordringen. In de loop van 2022 en 2023 zouden ze pas goed gaan beseffen dat de NAVO toch wel zou doordenderen en dat Rusland verzwakt moest worden, koste wat kost.
Vanaf 17 december gebeurde er weinig… Kerst en oud en nieuw werd bij ons gevierd alsof er niets aan de hand was. Weinig Europese (en Amerikaanse) burgers zullen hebben gedacht dat een grote oorlog op het Europese continent nog mogelijk zou zijn. In januari en half februari kwam er vanuit Europa en Amerika ook weinig actie, of het was in de trend van; Rusland heeft geen zeggenschap over het NAVO lidmaatschap voor Oekraïne. Jen Psaki de persvoorlichter van het Witte Huis zei: “We zullen de belangrijkste principes waarop de Europese veiligheid is gebouwd niet in gevaar brengen, inclusief dat alle landen het recht hebben om over hun eigen toekomst en buitenlands beleid te beslissen, vrij van inmenging van buitenaf”. Lukasz Jasina van het Poolse ministerie van Buitenlandse Zaken vervolgde: “Rusland is geen lid van de NAVO en beslist niet over zaken die verband houden met de NAVO”. De reactie, op het voorstel van de Russische regering, van de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, Anthony Blinken, was nog korter. “Er is geen verandering, er komt geen verandering”.
In Europa wilden we de ernst van de zaak niet zien. Met name dankzij de twintig jaar eenzijdige berichtgeving over Rusland en onze bevooroordeelde politici. Maar in Rusland was het dit keer wel ernst. Intussen begon het land een grote troepenmacht aan de Oekraïens-Russische grens op te bouwen. De Amerikanen gaven hier melding van, maar in plaats van diplomatie te bedrijven werd de NAVO oorlogstrom door de gevestigde media en politiek verder op gevoerd. Hoe vaak dacht ik aan de Cubacrisis, toen de Verenigde Staten de Sovjet-Unie hadden gedreigd om niet in Amerika’s achtertuin nucleaire raketten te plaatsen. De wereld was toen op het nippertje ontsnapt aan een nucleaire ramp, dankzij kundige leiders die hun verantwoordelijkheid namen. De Sovjetregering trok zich terug en de VS behield zijn invloedssfeer. Nu, met de herinnering aan twee jaar geleden in 2021 was het andersom, Rusland eiste geen NAVO raketten in zijn achtertuin maar Washington luisterde niet, Washington zou, via de NAVO, zijn plan doordrukken.
Honderdduizenden doden en getraumatiseerden is het gevolg van een oorlog die er niet had hoeven zijn. Het enige wat nodig was geweest, laat Oekraïne neutraal! Wat was er toch zo erg geweest aan een neutraal Oekraïne? De oude Gorbatsjov, die in 1990 de belofte had gekregen dat de NAVO nooit verder oostwaarts zou uitbreiden, leefde nog in 2021. Met het volle verstand heeft hij ook nog meegemaakt hoe in 2022 de boel escaleerde. Hij zal moedeloos hebben gedacht, dat als Amerika zich aan de belofte had gehouden, dan had deze oorlog nooit plaatsgevonden.
Het werd 24 februari 2022…en de rest is bekend. Ik sluit mij aan bij de woorden van Klaus von Dohnani, oud-burgemeester van Hamburg: “Dass Russland diesen Krieg begonnen hat, ist ein Verbrechen. Dass der Westen ihn nicht verhindert hat, eine Sunde. ”
De medewerker
5 december 2023
De telefoon gaat en in het display verschijnt het nummer van een vriend-collega, die ik al twee jaar niet gesproken heb. Mijn reactie is dan ook vreugdevol en ik ben blij van hem te horen. Hij is al jaren verbonden met mijn Russische-Nederlandse leven en ook met andere landen van de voormalige Sovjet-Unie. Hij woont al meer dan twintig jaar in Nederland en daarom begin ik gelijk te ratelen over bijpraten in Amsterdam met een drankje over onze privélevens en hoe hij het Oekraine-Rusland drama heeft ondergaan de afgelopen twee jaren…. Hij antwoordt dat alles goed met hem is en dat we inderdaad gauw moeten afspreken maar stotterde hij bijna “ik bel nu eigenlijk voor iets anders”. Ik spits mijn oren omdat ik voel dat er iets serieus moet zijn. Hij vervolgt met kleine omweggetjes dat hij problemen heeft op zijn werk… Ik probeer hem ‘to the point’ te laten komen omdat het zo lang duurt voordat de aap uit de mouw komt: “hoezo, je bent toch een van de beste tolken bij het IND (Immigratie- en Naturalisatie Dienst)?” “Nee”, vervolgt hij, “daar gaat het nu niet om…het gaat erom, ehh…, het gaat er eigenlijk om ehhh… dat ik als medewerker bij de Rusland & Oosteuropa Academie op de website sta en daarmee ehh.. met jou verbonden ben.” Het was alsof ik een klap in mijn gezicht kreeg. “Hoe bedoel je? We hebben toch, tot voor de oorlog, samengewerkt en je gaf ons toch toestemming om met je curriculum op de website te staan?”, vraag ik nog naïef alsof ik de waarheid nog niet snap. “Ja…”, en toen bleef het stil, “ik vind het ook heel erg om je dit te vertellen…ik vind het vreselijk dat er deze druk wordt uitgevoerd maar ehh… ik moet je bellen, ik moet met de Rusland Academie en jouw persoon breken, anders verlies ik mijn baan.”
“Huhh” hap ik naar adem, “dat kun je toch niet serieus menen?” Een ingehouden, diepe en gefrustreerde zucht hoor ik aan de andere kant van de lijn. “Ja, het is serieus…. daar komt het in het kort op neer. Het spijt mij vreselijk en ik vind het heel erg. Ik heb nog wel geprobeerd om te zeggen dat je niets van Rusland of Poetin goed praat. Dat je de nuances zoekt en de andere kant van het verhaal wilt laten horen om de dialoog te bevorderen. Je wilt de ‘waarom-vragen’ stellen. Maar dat hielp allemaal niets. Niets!”, zegt mijn vriend-collega. Het IND, dat valt onder het Ministerie van Justitie en Veiligheid, gaat dus zo ver dat het zijn tolk onder druk zet om onwelgevallige andere werkgevers waar hij mee geassocieerd is te annuleren. Een verbod dus om met onze Academie samen te werken. Als mijn vriend-collega hier geen gehoor aan geeft, verliest hij zijn baan. Ongelooflijk! In wat voor een wereld leven we hier in Nederland?!
Met deze vriend had ik de mooiste telefoongesprekken over de filosofie van de Slavische mensen, met hem besprak ik geopolitieke gebeurtenissen van de afgelopen twintig jaar, van hem kreeg ik de mooiste sjaal uit zijn vaderland die ik nog vaak draag en met hem zat ik uren op het Artis terras. Met deze collega deed ik samen de grote Ruslandreizen op boot-, bus- en benenwagen-reizen. Tevens verzorgde deze collega lezingen bij ons in de Academie. En niet te vergeten de prachtige reizen die hij voor onze vaste clubs verzorgde. Sommige mensen kom ik nog wel eens tegen die allen vol lof over deze vriend-collega spraken. “Ik kan mijn baan niet missen en ik moet mij aanpassen”. “Ja, dat begrijp ik, alle begrip” is mijn verdwaasde antwoord. “Daarbij”, vervolgt hij, “verander je de situatie toch niet tussen Rusland en het Westen, dat moet je accepteren”. “Ja, dat begrijp ik ook, alleen ik kan het niet, ik kan mezelf dan niet in de spiegel kijken…”
Ik stotter nog een zin bij hem, of hij misschien twijfels heeft over mij…of dat een goede relatie gewoon ten einde is. Die dingen gebeuren en daar kan ik dan beter mee omgaan dan dat hij van hogerhand een bevel krijgt om niet voor de Academie te werken. Zijn warme en lieve woorden zeiden dat ik beter moest weten.
Ooit zag ik in het Communistische blok hoe mensen gecontroleerd en bespied werden, het boek 1984 van George Orwell bezorgde me koude rillingen. Zo’n controle maatschappij zou bij onze officiële instanties en media nooit toegepast kunnen worden, dacht ik toen nog lange tijd.
Romanov lezing
29 november 2023
Gisterenavond gaf ik een lezing in een mooi landhuis, waar de Romanov-tsaren het onderwerp waren. De navigator leidde mij in heftige regen en windbuien door de bossen in Zuid Nederland. De herfstbladeren fladderden alle kanten uit en het zicht was moeilijk. Ik zag in de duisternis enkele grote villa’s en uiteindelijk leidde de tomtom mij naar een oprijlaan waar een prachtig landhuis verscheen. Op het prive terrein stonden meerdere auto’s en het voorportaal was verlicht. Ik was op de juiste plek gearriveerd. De dame des huizes ontving mij. Zij was een zeer charmante verschijning ondanks haar 70 jaren. Vroeger was zij kunstenares en model geweest. Ze schonk mij koffie in en was heel vriendelijk. Er was ook iets ‘zwaars’ in haar persoon. Een combinatie van formeelheid, verdriet, bitterheid, zwaarte of een mix van dat alles. In de vestibule hingen mooie 18e en 19e eeuwse schilderijen, misschien een van de voorvaderen van de dame of heer des huizes. In de grote huiskamer stonden circa 40 stoelen. In een andere salon hoorde ik vele stemmen.
De lezing begon, na twee uur is het afgelopen. De dame des huizes vraagt of ik nog wijn meedrink maar ik wil liever toch gaan rijden. In de vestibule helpt de dame mij in de jas. De buitendeur gaat open en drie prachtige aangelijnde natte honden stormen naar binnen en springen enthousiast tegen mij op. Ik ben dol op honden maar wordt overrompeld door dit wilde welkom. Ik kon door het gespring nog niet zien door wie ze aangelijnd waren. Wordt gelijk vervolgd, nog even een flashback.
Terug naar mijn Russische leven in 1993. Het was de tijd van het bankroet van Rusland. Zwerfkinderen zwierven door de straten van Petersburg, de metrogangen lagen vol met oudere mensen of lijmsnuivende tieners, grote en kleine criminelen waren overal en er was nauwelijks nog functionerend politie-apparaat. Er was honger en kou. Machtige oligarchen regeerden het land. Alleen zij konden in tien jaar tijd tot de rijksten der aarden behoren maar het merendeel van de Russen belandde in ellende en diepe armoede. Het was de tijd dat het Westen president Jeltsin overtuigde om voor de shock-therapie te gaan. Dat Rusland geen ervaring had met een markteconomie, met een eigendomsrecht of kadaster, of met de rechtstaat maakte dat de overgang naar een kapitalistisch stelsel een roofkapitalisme werd. En niet alleen voor Russische oligarchen maar ook voor westerse ondernemers. Shell, Campina of Nutricia hoorden bij de grote jongens maar ook kleinere ondernemers zagen in Rusland nieuwe mogelijkheden. Het was de tijd dat ik als afgestudeerd jong mens mijn eerste opdrachten kreeg van Nederlandse ondernemers. Omdat er toen nog weinig tolken of begeleiders waren, vroeg meneer X of ik hem in Petersburg van het vliegveld kon halen, of ik hem wegwijs kon maken in de stad, om hem naar de Russische compagnon te begeleiden en het contract kon vertalen. Het was de tijd dat deze contracten nog getekend werden bij Russische ondernemers thuis, soms in een gammele Sovjetflat op 17 hoog of ergens op een aftands kantoortje op een oud communistisch bedrijfsterrein. In het geval van meneer X reden we naar hotel Poelkovskaya waar een achterafzaaltje met paarse ouderwetse fauteuils was gereserveerd. Op een tafel stonden champagneflessen, haring-zakoesjki en allerlei andere heerlijkheden. Voor die tijd, in de periode van schaarste van alles, gaf dit wel aan hoe de Russische zakenpartner er alles aan deed om de Nederlander de Russische gastvrijheid te tonen. Later op de avond werd er geklonken en steeds meer wodkaglazen volgegoten. Dat is de tijd dat ik leerde hoe je heel onopvallend planten van ‘water’ kon voorzien. Het was niet bij te houden hoe vaak de glazen gevuld werden. Meneer X kon er goed tegen, beter dan ik.
De Russische ‘nieuwe’ ondernemer zag gouden bergen voor zich, zo-ook meneer X. Overigens was ik zeer gesteld op meneer X. Hij was het type avonturier die overal handelde en ritselde, van autobanden tot schroot, van machines op Curaçao tot fabrieken in Zuid-Afrika. Een stevige rauwdouwer, puur natuur, geen praatjes, keihard maar ook een hart voor mensen. Hij had de Russische metaalfabriek samen met de Russische compagnon gekocht. Tot 1992 werkten er nog 15.000 mensen maar daarvan waren er de afgelopen twee jaren al 9000 van ontslagen. De overgebleven 6000 arbeiders hoopten nog naief op de Westerse zakenman X die in deze joint venture het voormalig staatsmetaalbedrijf kon redden. De volgende dagen bezochten we meerdere malen de fabrieken. Ik weet nog goed hoe de Russische werknemers meneer X hoopvol en nieuwsgierig bekeken. Het was de tijd dat Westerlingen nog als ‘koningen’ werden gezien. Later in die week werd er aan het arbeiderscommittee in de grote fabriekshal verteld dat er maar 300 mensen hun baan zouden behouden. Het gekrijs in de grote hal is diep in mijn geheugen geprent. Het was mijn eerste kennismaking met de shocktherapie.
Meneer X wilde de fabriek niet zelf leiden. Hij vroeg de Russische compagnon maar die had weinig management ervaring. Zo arriveerde een Nederlandse manager van meneer X maar die was van een heel ander kaliber dan de pure rauwdouwer meneer X. Deze manager zag zichzelf al vanaf het begin als de directeur die de Russen wel even zou vertellen hoe je de Westerse markteconomie moest implanteren in de Slavische ziel. Vanaf het begin was zijn afstandelijkheid tot de Russische arbeiders groot, iets wat in die tijd extra gevoelig lag, zoals je de strijd tussen de Ossis’s en de Wessi’s van Duitsland kunt voorstellen. Tussen hem en mij was het ook niet makkelijk maar waar had ik me mee te bemoeien dat hij zich als een soort neoliberale kapitalist gedroeg? Of dat de Russen zich uitgebuit voelden vanwege de krappe lonen? Wat wist ik van management? Enorme winsten werden er voor Nederland gehaald maar van de beloofde renovaties voor het metaalbedrijf werd nog weinig waargemaakt.
Naast de fabriekshal waren de toiletten. 22 op een rij van de oude Sovjetmakelij. Bij de wasbakken had je de spiegels en rookruimte voor de dames. Meerdere malen kreeg ik, vanuit mijn toilethokje, het geklaag mee over de handelwijze van de ‘directeur’. De Russische werknemers waren overduidelijk niet opgewassen tegen een nieuw slavenbestaan. Maar behalve dat kreeg ik ook steeds meer geluiden binnen dat de dames angstig voor hem waren. Na twee maanden was het aantal escortdames niet meer bij te houden, zoals het mode-woord toen heette. Ik weet dat dat overal gebeurt maar het grote aantal van deze vrouwelijke werknemers die werden gebruikt is ook een reden. Ik kon niets voor de dames doen… daar werd ik ook machteloos van. Ik kon er niet langer tegen en nam ontslag. Ik zou nooit meer terugkomen, al was het alleen maar om de ‘directeur’ nooit meer terug te zien. De walging probeerde ik te vergeten.
Terug naar de Romanovs-lezing op het landhuis. De drie honden stormden op mij af en ik ging zelf bijna onderuit. Lachend zei ik, nog gebogen en de honden aaiend, tegen de vrouw des huizes dat het geen enkel probleem was. De riem van de drie aangelijnde honden leidde naar de heer des huizes die zich ook verontschuldigde. Ik keek op van wie die stem was. We keken elkaar aan en schrokken ons beide wezenloos. Afschuw en walging was er van beide kanten.
Oppenheimer
1 november
Onlangs ben ik naar de film “Oppenheimer” geweest. Het was een indrukwekkende film. Voor de meeste kijkers is het hoofdthema hoe Oppenheimer de atoombom ontwikkelde ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Toen de bom werd afgeworpen op Nagasaki en een tweede bom op Hiroshima, werd het duidelijk wat een desastreuze resultaten deze eerste atoombommen hadden aangericht. En hoe belangrijk is het in deze tijd dat we daar nog meer bewust van worden…(persoonlijk kan ik het thema nauwelijks nog horen omdat het een hoofdreden is waar ik het afgelopen jaar bijna wekelijks van wakker lag).
Een andere reden waarom de film Oppenheimer zo’n indruk maakt is dat hij, de ‘vader van de atoombom’, zich schuldig voelde wat deze bom in Japan had aangericht. In de loop der jaren ging Oppenheimer zich sterk inspannen om een nucleaire wapenwedloop met de Sovjet-Unie te voorkomen. Tevergeefs natuurlijk omdat er gelijk na de Tweede Wereldoorlog een Koude oorlog was ontstaan. Onder president Truman ontstond ook het McCarthyisme, een tijd waarbij iedere Amerikaan die maar iets van socialistische sympathieën tentoonspreidde, als communist werd gebrandmerkt. Het hoofd van de FBI, John Edgar Hoover, hield Oppenheimer al voor de oorlog in de gaten omdat hij een ‘socialistische’ professor was die in de jaren dertig een vriendin had die bij een communistische partij was aangesloten. In die jaren was dat voor Amerikaanse studenten een soort trendy partijtje.
Oppenheimer werd na de oorlog niet alleen geconfronteerd met zijn geweten, hij besefte ook de machtspositie die de VS hiermee had verworven. Hij pleitte voor wapenbeheersing in de VS en sprak op allerlei conferenties. Daarmee viel hij bij de regering en de FBI in ongenade. Het was juist de bedoeling dat er maar één supermacht in de wereld was. De FBI en het Witte Huis deden er alles aan om Oppenheimer zwart te maken. Er volgde een publiek verhoor. Tijdens dit verhoor werd hij beticht van communistische sympathieën alsof hij een spion zou zijn geweest voor de Sovjet-Unie. Al zijn vrienden, kennissen of wetenschappers met wie hij had gewerkt ten tijde van het Manhattanproject werden verhoord.
Iedereen die niet meewerkte werd als communist gebrandmerkt of werd door de FBI onder druk gezet of omgekocht. Los van de machtspolitiek in het Amerika van de jaren ‘50, was het ook schokkend om te zien hoe de meeste collega’s van Oppenheimer hem als mens veroordeelden of leugens ophingen. Zij lieten zich meeslepen door angst, of ze wilden zelf hogerop komen en lieten zich corrumperen koste wat kost, of ze waren gewoon slappelingen en lafaards.
Vandaag de dag zie je iets soort gelijks maar dan kun je het woord communist vervangen door ‘Poetin-versteher’ of ‘Poetin-aanhanger’ of welke stigmatisering je er ook aan wilt hangen. Ik denk dat daarom, het publieke verhoor tegen Oppenheimer me ook zo diep raakte. Niet zozeer om het onrecht wat Oppenheimer was aangedaan, maar het proces van massa-indoctrinatie via angst of onderdrukking of, simpelweg liegen om maar hogerop te komen of in de pas te lopen.
Het is logisch dat de gewone hardwerkende Amerikaan geen notie had van wat er speelde. Deze mensen kregen de leugens die over Oppenheimer gezegd waren als feit gepresenteerd. Hoe vaker je het woord communist herhaalde in de krant of op de radio, hoe banger je werd om daar mee geassocieerd te worden. Dit is de massa-indoctrinatie. Maar het gaat mij vooral over de betrokkenen in het publieke verhoor tegen Oppenheimer die de keuze hadden om hun rug recht te houden, of om mee te werken met de machthebbers.
Het herinnerde mij aan een klein persoonlijk voorbeeldje van afgelopen jaar, waar ik voor een 8-tallig bestuur van een reiscommissie moest verschijnen. Deze reisorganisatie had al drie keer van onze diensten gebruik gemaakt voor reizen naar Oezbekistan, Rusland en Georgië. Bij alle drie de reizen mocht ik de mensen zelf begeleiden en zover ik weet was men heel tevreden, anders zouden we hen niet opnieuw mogen begeleiden naar Armenië. De voorzitter en de secretaris hadden ergens gelezen dat ik een “Poetin-versteher” was of nog erger een “Poetinfan” en dat is zich gaan rondpraten in de reisorganisatie en haar leden. Hoe fantastisch alle andere reizen ook waren geweest, ik werd toch geacht om voor het hele bestuur Rusland en Poetin te veroordelen en anders zou de commissie de 160 reizigers af laten zien van de reis. Het voelde aan alsof ik voor een tribunaal stond. (De macht van het bestuur over de financiën die we zo hard nodig hebben. De angst van de reizigers die niets durfden te zeggen ondanks hun goede ervaringen.)
De herkenning met vandaag de dag waar politici hun anti-Rusland verhaal moeten afdraaien of de meeste journalisten die maar moeten schrijven wat hun broodheer van hun verlangd is een soortgelijk proces. Iedereen die niet meewerkt met deze Ruslandfobie moet monddood gemaakt worden door Washington en Brussel Anno 2023.
Reis naar Baltische Landen
10 oktober 2023
Duitsland, Polen, Litouwen, Letland en Estland.
20 september
Op 20 september ben ik in Warschau als gids aan het werk voor onze gasten, die op rondreis zijn in Duitsland, Polen, en het Balticum. Het is mooi weer en de Poolse terrasjes zitten vol met mensen. Overal hangen billboards voor de verkiezingen voor volgende maand. De een toont een oppositiepersoon, de ander laat een verkiezingsleuze zien van de regerende PIS Partij, de conservatieve partij, die de laatste jaren in Polen aan de macht is. Deze PIS partij wordt geleid door Jaroslawl Kaczienski die een zeer conservatief beleid volgt. De partij heeft de laatste jaren flink ingezet op grote gezinnen, felle kritiek op vrouwen die abortus willen plegen, alle Polen naar de katholieke kerk, een anti-emigratie beleid en een anti homobeleid. Tevens staat de rechtspraak onder grote druk en mag de media niet negatief over de PIS partij schrijven. Daarbij is deze Poolse regering het meest pro NAVO / Amerika en het meest Russofoob van de EU.
In de middag lopen we op het grote plein voor het presidentieel paleis waar net een ‘religieuze pro-regering mis’ gehouden wordt. Mannen in lange rode gewaden met een gouden kruis erin verwerkt flyeren met Maria-afbeeldingen en er worden talrijke speeches gehouden die afgewisseld worden met gezangen. Ook de Poolse vlag is alom aanwezig, zo ook het portret van de Poolse Kaczienski. Vaak vraag ik mij de laatste jaren af hoe makkelijk de Poolse politiek de kerk aan haar zijde kreeg. Die zouden toch onafhankelijk van elkaar moeten zijn, zou je denken. En hoe zou de Poolse stedelijke middenlaag dit ervaren? Gelukkig zien we om ons heen ook voldoende protestacties. ’s Avonds laat wenkt een mevrouw uit onze groep mij. Ze zit in de lobbybar en kijkt naar haar pc scherm waar de Nederlandse VPRO een programma uitzendt over de Poolse verkiezingen. Het programma heet Gazeta. Zij zegt enthousiast dat wij die oppositie groeperingen net vanmiddag hebben gezien. Het programma laat de journalisten van de krant Gazeta en oppositieleden van Polen aan het woord die willen dat de PIS partij vertrekt.
Ik kijk even mee voor de laatste 20 minuten want het is inderdaad wel heel toevallig. Ik verwacht dat de werknemers van de krant Gazeta gaan vertellen over het conservatieve beleid van de PIS regering, over de strenge censuur in het land of over het indammen van de rechterlijke macht, maar wat schetst mijn verbazing, het gaat vooral over 1 thema van de PIS regering: De PIS partij zou samen spannen met Poetins Rusland.
Het is weer het zoveelste voorbeeld van de mainstream media. De PIS partij van Polen is het meest anti-Russisch van de EU. Toch weet de VPRO het zo te brengen dat je als kijker denkt dat die conservatieve Poolse pro-NAVO regering gesteund wordt door Rusland en ‘Poetins oligarchenkliek’.
In mijn eigen ‘vrije’ Nederland is het een kunst geworden dat zaken die helemaal niets met Rusland te maken hebben, toch zo gemaakt moeten worden dat er, waar dan ook of hoe dan ook, iets in te voegen is wat met het boze Rusland of Poetin te maken heeft. Deze anti-Poetin / Rusland propaganda moet en zal in onze hersens gestampt worden, bij willekeurig onderwerp. Het enige gebiedsveld waar ik Poetin nog niet ben tegen gekomen is in de receptenrubriek van een kookboek.
Vilnius, Litouwen
25 september
We hebben een lange stadswandeling gemaakt in het Litouwse Vilnius. De koffie en het gebak smaakt daardoor des te beter. Ik vraag wie er mee gaat naar Panerai, een groot monument uit de Tweede Wereldoorlog, ongeveer 15 kilometer buiten het centrum van de stad. Ik bel de chauffeur van de bus en een uur later zijn we al in een stil, heuvelachtig en prachtig bos. We lopen op zandpaden en hoge naaldbomen omringen ons van waaruit de vogels fluiten. De lieflijke omgeving en de rust staan in schril contrast met wat hier in 1941 tot 1944 is gebeurd. Meer dan 70.000 Litouwse, Wit Russische, Oekrainse en Russische joden zijn hier om het leven gebracht door de nazi’s en in grote kuilen geworpen. Ook veel Russische krijgsgevangenen, kwamen hier aan hun einde.
We lopen over het pad naar een grote kuil met een diameter van circa 40 meter en een diepte van ca. 10 meter. Ik vertel het verhaal van twee overlevenden die weg konden komen in de doodsbange mensenmassa. De mensen moesten massaal op de rand gaan staan en werden voorover geduwd of met een nekschot gedood. De kuilen vulde zich met lichamen en midden in de kuil stond een soort brugverhoging van waaruit de nazi’s, de nog niet goed gedode mensen, beschoten. Soms denk ik wel eens dat ik liever onder de douche van een concentratiekamp had gestaan, met de illusie om nog gewassen uit de douchehal te komen, dan dat ik uren, soms dagenlang in de nazi gruwel van deze bossen had gestaan. Duizenden mensen waren hier immers samengedreven en iedereen wist wat er ging gebeuren door het geschreeuw van de slachtoffers en de schoten die aan een stuk door klonken in de bossen.
Een aardige jongeman uit onze groep vraagt : “waarom weet ik dit niet?” Het enige wat ik kan zeggen dat wij in onze schoolbanken en berichtgeving vooral de oorlog vanaf de westerse kant hebben belicht, wij weten over het algemeen te weinig van de strijd in Oosteuropa en de Sovjetunie. Hitler schreef al in ‘Mein Kampf’ hoe Slavische volkeren gezien moesten worden: als ‘Untermenschen’. Zeg maar misvormde mensen die op een gelijk niveau als de joden stonden. Oosteuropese Joden en Slavische mensen werden veelal in kuilen en valleien om het leven gebracht. Ook in de voormalige Sovjetunie heb je dit soort wanstaltige grote kuilen of valleien waar mensen naar toe werden gedreven. De hele Tweede Wereldoorlog heeft aan circa 55 miljoen mensen het leven gekost. De Sovjetunie alleen al heeft circa 27 miljoen mensen verloren.
In Litouwen, Oekraïne en andere Oosteuropese landen, is helaas ook een diep geworteld antisemitisme waardoor veel Litouwse of Oekraïense collaborateurs soms nog gruwelijker te werk gingen dan de nazi’s. We lopen door naar de kuil waar de Russische krijgsgevangenen twee dagenlang naast elkaar moesten staan in de kuil zonder zich te kunnen bewegen. Dit was de straf die zij, als Bolsjewieken, voor hun sterven moesten ondergaan om eerst nog dagen en nachtenlang te lijden. Alleen al in Litouwen zijn er meer dan 229 van dit soort kuilen. Dan hebben we nog niet eens over Wit-Rusland, Oekraïne, Letland, Estland, en Rusland genoemd.
Het is nauwelijks te bevatten. De volgende dag krijg ik warempel steun van de realiteit over de Litouwse of Oekraïense collaboratie met de nazi’s, omdat enkele landgenoten Panerai en de geschiedenis van de Untermenschen nauwelijks kunnen geloven. Een feit dat, vooral vandaag de dag, het daglicht beter niet kan zien. Eigenlijk is dit al jarenlang een beladen onderwerp dat zoveel mogelijk in de doofpot gestopt moet worden. Het is gemakkelijker om de Russen, de KGB, Stalin of het communisme telkens te benoemen.
Een van onze reisgenoten ziet op teletekst dat de Oekraïense president Zelenski op bezoek is bij president Trudeau is in Canada. Het Canadese parlement zit vol met voorname lieden en op een gegeven moment wijst de parlementsvoorzitter naar een oude man die op de tribune zit en zegt dat de man “een Oekraïense held, een Canadese held is, en wij danken hem voor al zijn diensten”. Vervolgens krijgt deze 98-jarige Jaroslav Hoenka twee maal een staande ovatie in het Canadese parlement en Zelenski en Trudeau klappen nog het hardst.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog diende Jaroslav Hoenka in de 14e Waffen SS, ook wel bekend als de Galicische Divisie – een vrijwillige eenheid die voornamelijk bestond uit Oekraïners onder nazi-commando die deelnam aan de genocide in Oosteuropa. Soortgelijke vrijwillige divisies onder nazi-commando waren er ook in Litouwen, Letland en Estland. Een indrukwekkend boek van Sylvia Foti, een kleindochter van de massamoordenaar Noreika, is een jaar geleden uitgekomen. Sylvia Foti groeide als Litouwse vrouw op in Canada waar zij met haar moeder en grootmoeder opgroeide na de Tweede Wereldoorlog. Ze deed onderzoek naar haar ‘beroemde’ grootvader, een ‘held’ van Litouwen. Na de Tweede Wereldoorlog zijn tienduizenden nazi collaborateurs van Litouwen, Letland of Oekraine in Canada en de Verenigde Staten opgenomen.
Letland en Estland
27 oktober – 1 oktober
Riga is de fascinerende hoofdstad van Letland en gold al in de 19e eeuw als het Parijs van het Noorden. De Jugendstil gebouwen en straten zijn majestueus en prachtig opgeknapt. De oude stad dateert al vanaf de 12e eeuw en je ziet hoe rijk de stad is geworden tijdens de Hanze-tijd door de Oostzeehandel. Ook de erfenis van de Romanov tsaren is zichtbaar, zo ook de Duitse adel die op afgelegen kastelen of landhuizen leefden. In de 19e eeuw is de Duitse en Russische adel met elkaar verbonden en datzelfde geldt voor de bloeiende Duitse en Russische middenklasse in Riga, getuige de vele Art nouveau huizen.
In de stad Riga wonen een kleine miljoen mensen waarvan ongeveer de helft Russisch is of Russisch sprekend. Het blijft mijn streven blijft om de Nederlanders ook de woonomstandigheden te laten zien waar de Russische Letten of Balten wonen. Zij zijn de laatste jaren grotendeels in het nauw gekomen en gediscrimineerd. Of hun Russische voorouders nou honderden jaren geleden al in het Balticum woonden of dat zij na 1945 door Stalin waren gedwongen om vanuit Sovjet Rusland te verhuizen naar het Balticum, feit is dat er een grote groep Russen in de Baltische Landen wonen. Toen Letland, Estland en Litouwen in 1991 onafhankelijk werden, sloten deze landen zich bij het westen aan. De Russische Letten en Esten konden, of huis en haard verlaten en naar Rusland vertrekken of zich aanpassen in het nieuwe Letland, Litouwen of Estland. Vanzelfsprekend hoort daarbij dat je de Letse, Litouwse of Estse taal gaat spreken en dat je een staatsexamen doet anders ben je stateloos. Veel etnische Russen hebben dit gedaan en het spreekt voor zich dat de jongere generatie dit makkelijker aankon dan hun ouders of grootouders. Anderzijds ging dit soms met radicaal nationalisme gepaard, waar de Esten, Letten en Litouwers onder de Europese woorden van ‘vrijheid en democratie’ verstonden dat zij nu bepaalden wat vrijheid inhield, en dat was zeker niet altijd een mooie vrijheid voor etnisch-sprekende Russen. Ook de beste baantjes en mogelijkheden waren niet voor de Russische Letten, Esten of Litouwers.
Voor een groot deel kun je dit begrijpen als je jaren onder het communisme hebt geleefd met een zware geschiedenis van Stalin enerzijds en Hitler anderzijds. Maar de afgelopen jaren zag je, als je alles heel goed volgde, dat dit proces ook gepusht werd. De fanatiekste bezoekers waren vanaf het jaar 2000 Dick Cheney en consorten en ik stond te kijken hoeveel oud-communisten in een nacht tijd waren veranderd in pro Amerikaanse sociaal-democraten of hoeveel Baltische elitepoppetjes het pro-westerse taaltje zich eigen hadden gemaakt. De anti-Rusland trom werd vanaf die tijd opgevoerd en een continue herhaalde angst werd gezaaid dat Poetin de Baltische Landen opnieuw zou innemen. Als ik normale Letse, Estse of Litouwse Russen hierover sprak, keken ze me met ongelovige ogen aan, van “wat laat u zich toch allemaal aanpraten”. Of “Rusland wil samenwerken met Europa en het Balticum, en er is geen enkel bewijs dat zij de Baltische Landen willen veroveren. Onze nationalisten praten graag de Amerikanen na”.
De Wolfovitsj-doctrine is in de Baltische Landen ook al aan het werk. Desalniettemin, de drie landen hebben het de afgelopen jaren redelijk goed gedaan. Vooral Estland, dat circa 1 miljoen mensen heeft op een oppervlakte die net iets groter is dan Nederland is koploper. Finland heeft hier een flinke zak met geld en ervaring meegebracht. In het centrum van Tallinn en Riga zie je dan ook prachtige restaurantjes, winkels of mooi gerestaureerde gebouwen en appartementen. De Litouwse, Letse en Estse regeringsfuncties behoren bij de meest begeerde posten en hoe meer westers je klonk, hoe beter je scoorde. De afgelopen jaren keek ik met verbazing hoe klakkeloos het Europese gedachtengoed werd overgenomen. Alles, op welk gebied dan ook werd gekopieerd en het westerse gedachtengoed geïmplanteerd in de jonge democratieën van de drie Baltische Landen. Maar iets jeukte ook in het hele kopieerverhaal. Het was soms zo onnatuurlijk dat je jaren geleden al iets ging voorvoelen dat er een tegenreactie zou komen.
Voor regeringslieden en nationalisten was het in de mode om zoveel mogelijk anti-Rusland verhalen voor de camera te vertellen. Velen van hen wisten precies hoe ze de aandacht van de West-Europeanen konden krijgen. De meeste Westerlingen konden het toch niet controleren. En ja, wie leeft er nou niet mee met de zware geschiedenis van de Baltische Landen. Ze hebben enorm geleden onder Stalin maar om alleen deze KGB krachttermen te gebruiken en om de andere geschiedenis van Hitler weg te laten is ook niet objectief. Of de conservatieve of nationalistische volksaard van sommige Balten die geen immigranten willen opnemen, die tegen homo’s zijn, die alleen een vrouw voor vol aanzien als ze kinderen heeft en nog tig van dit soort voorbeelden. Het etiquet van pro-Europees-Westers zijn strookte niet altijd met de traditionele normen en waarden. En zoals we het in Oekraine hebben meegemaakt, waar Hans van Baalen in 2014 de democratie en de vrije markt predikte, zo is het ook in het Balticum ook nogal naief geweest om te denken dat alle Baltische mensen deze pro-westerse normen en waarden in een paar jaar tijd kunt toe te eigenen. De elites van deze landen gaan wel goed (nog wel), de dertigers kunnen scoren en zich aanpassen maar er zijn nog vele lagen hiertussen die langzaam wakker gaan worden dat het Westen ook nadelen in zich draagt. Dat de overheid zich terugtrekt zoals de Europese unie dat voorschrijft ging in het Balticum soms veel te rigoureus. Vroeger had je onderwijs, medische zorg en woninghuisvesting geregeld door de staat en nu moeten de landen het markteconomische model invoeren. Alleen de beter gesitueerden konden die nieuwe-ziekenhuizen en scholen betalen. Maar de minder bedeelden, gepensioneerden of etnische Russen die hun staatsexamen niet hadden gehaald zag je langzaam in de problemen komen. En dat hebben we afgelopen september in Riga en Talinn gezien. Hoeveel drugsverslaafden zie je ’s avonds op straat, hoeveel oudere mensen die bij het station op de grond liggen, hoeveel zwervers vragen je om geld of hoeveel crimineeltjes nemen het hen vervolgens weer af. De steden waar voornamelijk etnische Russen wonen en waar nog steeds een hoog werkloosheidcijfer is, worden nu onrustig en nog meer onder druk gezet om de pro-westerse koers van hun regeringen te volgen. De Baltische Russen die, als je je had aangepast, redelijk normaal konden leven, kregen nu te maken met Russische cultuurprogramma’s die werden afgeschaft, Russische televisiezenders die verboden werden, grote standbeelden en monumenten die tegen de vlakte gingen, een propagandaoorlog aan beide kanten, een extreme polarisatie en pro-Amerikaanse Baltische regeringen die het beste jongetje van de klas wilden spelen. De angst-superlatieven voor de Russen hoor je bijna iedere avond op de televisie. De zeer snelle economische verslechtering is voelbaar. De inflatie is 25% en vorig jaar kostte brood, melk en koffie nog de helft van wat we in Nederland betaalden en het is nu zelfs boven de Nederlandse prijzen. Stakingen zag je overal, vooral van docenten en verplegend personeel die niet meer rond konden komen.
In de avonduren jog ik vooral door wijken waar ik kijk waar ik niet mag kijken of waar ik korte gesprekjes met mensen aanknoop hoe het leven is. Opvallend vaak hoorde ik van jonge stelletjes op een bankje, of mensen bij een bushalte, of vijftigers die van hun werk terugkeerden dat zij voor een deel terug verlangden naar de zekerheden onder het socialisme. Ze begonnen nu pas te zien hoe belangrijk het is dat de staat zorg draagt voor onderwijs, medische zorg, huisvesting en werkgelegenheid. Ze zeiden dat het westers materialisme, individualisme en het hectische leven hen ook veel moeilijkheden heeft gegeven. De ongelijkheid neemt drastisch toe. Enkelen zeiden zelfs dat de Baltische Landen moeten leren van het drama in Oekraine. Etnische Russen in de steek laten of discrimineren moet een les zijn voor de elite in het Balticum. Ook vertelden zij meerdere malen over de hypocrisie van hun elite, met als laatste schandaal Estlands jonge vrouwelijke premier die als eerste de strenge sancties tegen Rusland verkondigde. Een maand geleden werd zij betrapt op het feit dat haar man al vanaf het begin van de oorlog, gewoon de handel had door laten gaan met Rusland.
We varen terug van Letland naar Duitsland. Het is een overtocht van meer dan 24 uur. In de vroege ochtend loop ik over het dek van de Stena line. Ik had de wekker gezet om de zonsopgang te mogen ervaren. Het was een prachtig natuurverschijnsel waar ik van genoot. Anderzijds wist ik dat we over een gebied voeren waar een jaar geleden de Northstream gaspijpleidingen zijn opgeblazen. Een machtig land aan de andere kant van de oceaan vond dat Europa van het Russische gas moest worden afgesloten. En wie zou dit toch hebben kunnen gedaan? Het was een reis die me weer eens liet voelen hoe triest het is dat we dertig jaren geleden niet meer hebben gedaan om Europa met Rusland te verbinden. De Wolfovitsj doctrine en de NAVO-uitbreidingsplannen waren toen al in de planning van de neoconservatieve club in Washington.
Culturele reis Roemenië en Bulgarije
1 september 2023
In het restaurant van ons hotel in Cluj wacht ik op de eigenaar van het hotel. Ik heb gevraagd of hij mij iets wilt vertellen over de sfeer in Roemenië wat betreft de NAVO en de EU. Normaal zou je dat niet gemakkelijk kunnen vragen maar dit hotel is al jarenlang een vertrouwd adres waar onze gasten verblijven. Met de eigenaar hebben we een goede band opgebouwd. De reizigers hebben een vrije middag en dit is mijn kans om met de Roemeense hotelier Alexandru te praten om wat meer over de geopolitieke situatie van zijn land te horen.
We drinken koffie en hij houdt niet meer op met praten. De toegenomen spanning in de Zwarte Zee is het hoofdthema voor de meeste Roemenen, zegt hij. Hij is zeer bezorgd over de contracten die de Roemeense regering heeft afgesloten met de grote Amerikaanse wapenproducenten. Zijn diepe bezorgdheid gaat over in woede en hij noemt enkele voorbeelden op van vrienden of kennissen die in de buurt wonen van deze grote wapenfabrieken. En hij is laaiend dat zijn regering de stem niet verheft tegen die almaar groeiende NAVO aanwezigheid in zijn land. Hij blijft maar herhalen dat het Amerikaanse wapenbedrijf Raytheon de Roemeense regering onder druk heeft gezet en dat de gewone Roemenen hier niets over te zeggen hebben.
Daadwerkelijk heeft de Roemeense regering getekend voor de productie van onderscheppings- raketten voor de Patriot SAM. In deze beginfase zullen de raketten en de componenten nog in de VS en Israël geproduceerd worden. De eindassemblage zal dan plaatsvinden in Roemenië maar dat gaat snel uitgebreid worden volgens hem. Op het einde verontschuldigt Alexandru zich dat hij voortdurend aan het woord is, dat hij zo geërgerd is en zo stevig tegen mij praat. Maar ik begrijp zo vreselijk goed hoe hij zich voelt.
’s Avonds aan het diner praat ik weer met onze gasten die vertellen hoe mooi Roemenië is en hoe ons Europa eigenlijk een groot museum is. Dat het ‘mooie museum Europa’ in groot gevaar is houd ik maar voor mijzelf, want ik heb opnieuw gemerkt dat de meeste reizigers overtuigd zijn van het goede van deze NAVO organisatie. Het is en blijft niet te begrijpen hoe Nederlanders maar zo selectief zijn ingelicht. Dat deze militaire organisatie het hoofdprobleem is van de oorlog op ons continent mag op geen enkele manier gezegd worden. Een provocering hier in Roemenië aan de Zwarte Zee kan ons mooie Europa voorgoed laten verdwijnen… Bij ieder kritisch woord van mij voel ik alweer de spanning in het gezelschap. Ik blijf proberen om tegen enkelen te zeggen dat morgen deze gruwelijke oorlog in Oekraïne kan eindigen! Dat morgen deze akelige spanning voor ons mooie Europa voorbij kan zijn als de NAVO / VS zouden verklaren dat Oekraïne neutraal blijft. Het is en blijft, net als bij Alexandru, een absolute machteloosheid.
Onze reis gaat verder door het mooie Transsylvanië met zijn boeiende en complexe geschiedenis. We bezoeken kleine dorpjes in de bergen en eten heerlijke gerechten met goede wijnen. De Roemenen zijn vriendelijk en gastvrij, dat merk je vooral op het platteland. We rijden door naar Boekarest, de hoofdstad van Roemenië en in de jaren dertig het ‘Parijs van het Oosten’. Fascinerend blijft toch altijd het groteske paleis van Ceausescu. Op ons netvlies staat nog gebrand hoe dit echtpaar in 1989 werd uitgejoeld door een menigte boze Roemenen. Gorbatsjov had het echtpaar net te kennen gegeven dat er geen steun meer uit Moskou te halen viel en dat de Roemeense communistische partij het nu zelf moesten doen.
We rijden over de brug, waaronder de rivier de Donau stroomt en verblijven nog zes dagen in Bulgarije. We zien het platteland, we bezoeken mooie kerken en musea, overnachten in gezellige hotelletjes en eindigen in de hoofdstad Sofia. Opnieuw veel moois, veel cultuur, veel historie, veel ongerepte natuur, mensen om mij heen die van lekker eten houden en ondergetekende pakt ieder vrij uurtje om met de Bulgaren te praten over de hedendaagse situatie.
Bulgarije is, net als Roemenië ook lid van de EU en vanaf 2004 tevens NAVO lid. De Bulgaren zelf hebben van oudsher een goede relatie met Rusland, vanwege het Christelijke orthodoxe geloof, vanwege dezelfde taal en het cyrillisch schrift en vanwege de gezamenlijke oude vijand van het Ottomaanse rijk. De Bulgaren hebben de spanning tussen de VS en Rusland zien stijgen de afgelopen jaren en ik ben altijd verbaasd hoe goed zij op de hoogte zijn, en kennis hebben van wat er sinds 2014 allemaal in Oekraïne is gebeurd. Bulgarije, een van de armste landen van de Europese Unie, heeft het meest ingelezen volk wat betreft de NAVO-problematiek. Gewone Bulgaren waarschuwen al vanaf 2014 voor een dreigende oorlog tussen de VS/NAVO en Rusland. Hun stem werd echter gesmoord door de pro-Europese regering van de corrupte Borisov (in 2022 vervangen), die de Bulgaren vertelde hoe belangrijk de NAVO bases zijn met de bijbehorende wapenindustrie.
Op 24 april 2023 gingen honderdduizenden Bulgaren de straat op om te protesteren tegen de toenemende wapenleveranties aan Oekraïne en de aanwezigheid van steeds grotere munitiefabrieken en wapendepots in hun land. Zij riepen: “Peace, not war” en overal op hun spandoeken stonden soortgelijke teksten. Ook recent nog, op 28 augustus, hebben we veel protesterende Bulgaren met spandoeken gezien.
Geweldig die dappere Bulgaren. En dat ze zich zo hebben ingelezen om te weten waar de NAVO/ VS macht uiteindelijk om gaat.
Hoe is alles zover gekomen?
16 september 2023
Ik blijf ervan overtuigd dat we in Nederland en in een groot deel van Europa niet voldoende kennis hebben van de achtergronden van Rusland. Om ons te verplaatsen in de Rus die vandaag de dag teleurgesteld in ons is blijft het belangrijk om te weten wat er de afgelopen 30 jaar bij hen gebeurde in de binnenlandse en buitenlandse politiek. Dat is dus de periode die volgde op de ineenstorting van de Sovjet-Unie. Dit was het decennium dat iedere Rus bij Europa wilde horen.
Toen Rusland in 1991 een nieuwe staatsvorm kreeg, in de vorm van de huidige Russische federatie, heerste er een euforische sfeer om met het Westen op te trekken. Ondanks dat Rusland de ‘verliezer’ was van de Koude Oorlog. In Europa ging het goed en Amerika gold nu als enig overgebleven supermacht. De Washington-elite begon midden jaren 90 overmoedig te worden. Zij worden ook wel de neoconservatieven (neocons) genoemd. Zij gingen ervan uit dat het vanzelfsprekend was dat Amerika de wereldheerschappij mocht opeisen en een globaal (financieel) corporatisme gingen promoten. In feite de hoogtijdagen van het economische (financiële) globalisme.
Paul Wolfowitsj en Dick Cheney schreven de strategie voor Amerika’s dominante rol in de wereld. (de Wolfowitsj-doctrine). Bij deze neocons was er vanaf het begin geen intentie om op gelijkwaardige wijze, met respect voor de soevereiniteit van nationale staten zaken te doen. Eerder het tegenovergestelde, om ervoor te zorgen dat niemand de globale Amerikaanse hegemonie kon evenaren, laat staan dwarsbomen (en Rusland moest klein gehouden worden). Overigens is het van belang om te weten dat de huidige strategie van de buitenlandse politiek van Amerika, globale hegemonie, door de twee belangrijkste politieke partijen in Amerika praktisch volledig wordt gedeeld. De verschillen tussen de Republikeinse partij en de Democratische partij ten aanzien van het Amerikaanse buitenlands beleid zijn marginaal. De neoconservatieven zijn weliswaar gerelateerd aan de Republikeinse partij maar de Democratische partij heeft ook haar eigen equivalent hiervan, ook wel ‘liberale imperialisten’ genoemd. Voorbeelden van belangrijke namen in dit kamp zijn Zgibniew Brzezinski, Madeleine Albright en Samantha Power.
Rusland was juist in de jaren 90 ernstig verzwakt maar hoopte op de integratie en samenwerking met het Westen. De Jeltsin-regering had geen ervaring met de vrije markteconomie en er was geen infrastructuur voor de economische hervormingen. Amerikaanse economen adviseerde Jeltsin om de shocktherapie in te voeren als economisch beleid. Midden jaren negentig was het duidelijk dat Rusland dit niet aankon en het land dreigde te ontsporen. Als getuige van die tijd zag ik talloze ontwrichtte gezinnen, zwerfkinderen, maffiosi, criminelen, ellende en verloedering en het brute gedrag van enkele wanstaltige oligarchen. Lonen en pensioenen werden niet meer uitbetaald, het onderwijs en de zorginstanties functioneerden niet meer, het veiligheidsapparaat en de politie lag op zijn gat, het nucleair arsenaal was een gevaar, kortom Rusland leek de afgrond in te storten. De staat functioneerde niet meer en een paar oligarchen konden de macht grijpen. Zij bepaalden de politiek rondom een niet-capabele of dronken Jeltsin. Het werd een plundermaatschappij, het was een kleptocratie en Rusland was gedegradeerd tot een derde wereldland. Niet alleen oligarchen uit Rusland grepen hun macht en verrijkte zich ten koste van de gewone Russische burgers, ook Westerse oligarchen (met een lage moraal) graaiden er op los in het ontwrichte Rusland.
Terwijl het in het Westen goed ging en wij onszelf susten dat er onder Jeltsin tenminste democratie en vrijheid was ontstaan, was Rusland in werkelijkheid een maffiastaat. Wat is democratie en vrijheid als je geen baan meer hebt, als je geen onderwijs of zorgstelsel meer hebt, als criminelen en oligarchen je land regeren en de gefrustreerde bevolking meer en meer verarmd. Ook Poetin observeerde dit verval en in 2000 volgde hij Jeltsin op. Zijn regering kreeg het in de loop der jaren voor elkaar om de orde en veiligheid te herstellen. Daarbij bleef Poetin op het Westen gericht. Hij gaf alle steun bij de strijd tegen het terrorisme en hij bood de VS alle kennis aan die de Russen hadden over Afghanistan (2001-2003). Ook sprak Poetin meerdere malen in Europa over het Europese Huis en de mogelijkheden op economisch gebied tussen Vladivostok en Lissabon. Verder heeft hij aangegeven dat hij openstond om Rusland op te nemen in de NAVO (ondanks Ruslands ergernis dat NAVO zijn belofte had verbroken om niet oostwaarts uit te breiden). Maar dat wilden de Amerikaanse regering niet, ook al deden ze voor de bühne net alsof Rusland op de wachtlijst werd gezet of dat er gewerkt was aan een speciale Rusland NAVO Raad. Vandaag de dag kun je heel duidelijk zien waarom de VS /NAVO dat toen niet wilden. Er zou dan immers geen vijand meer zijn aan wie je geld kunt verdienen, met name voor de militair-industriële bedrijven. Hoe Rusland ook geloofde om met Europa en Amerika samen te werken, vanaf het begin mocht dit niet zo zijn.
De NAVO uitbreiding (zonder rekening te houden met Russische nationale veiligheidsbelangen!) is de belangrijkste reden hiervoor. Daarnaast is de Wolfowitsj doctrine al volop aan het werk. De doelstelling van de Amerikaanse (politieke) elite was het behoud van Amerikaanse globale hegemonie of korter gezegd Amerikaanse unipolariteit. En het was vooral niet de bedoeling dat Rusland weer een sterke staat zou worden. Al helemaal niet omdat het land over zoveel grond-en delfstoffen beschikt. De Wolfowitsj doctrine kreeg in 2001 een meer gangbare naam: ‘The Project For The New American Century’ (2001).
In deze tijd regeerde president George Bush II, omringd door neoconservatieve mannen als Dick Cheney, Donald Rumsfeld, Paul Wolfowitsj en Karl Rove. De Amerikaanse agenda van deze elite voor de NAVO uitbreidingen komen uit deze tijd (Full Spectrum Dominance), alsook de macht van Wallstreet en het grootkapitaal. Tevens kwam de Westerse presentatie van het nieuws volledig in handen van deze neocons. Karl Rove was de Amerikaanse neoconservatief die de strategie bedacht hoe je de bevolking kunt beïnvloeden in de media. Hij zei: “Wij maken de werkelijkheid”. Dit komt er in het kort op neer dat, als je een leugen groot genoeg vertelt en blijft herhalen, zullen de mensen hem uiteindelijk gaan geloven. Een mediavoorbeeld uit die tijd is hoe wij het Irak-verhaal voorgekauwd kregen.
Een ander mediavoorbeeld uit die periode was de strategie om Rusland klein te houden. Zoals de neocons al hadden bepaald: Rusland mocht geen rol van betekenis meer spelen in de wereld. In het licht van deze achtergrond wordt het misschien iets duidelijker hoelang de anti-Ruslandberichtgeving al gaande is (vanaf 2002). Deze verslaggeving is dus niet vanaf 2022 begonnen ( het begin van de oorlog), zij is al minstens twintig jaar heel subtiel uitgevoerd en werd bij vlagen weer verergerd of opgevoerd. Consequent werd de anti-Poetin / anti Rusland berichtgeving jaar in jaar uit herhaald. Het zette zich vast in onze hersenen.
Rusland tolereerde dit lange tijd. Daarbij waren ze lange tijd naïef omdat Europa en Amerika het voorland voor hen waren. Daar konden toch geen boosaardige bedoelingen achter zitten?! Russen ergerden zich er bij tijd en wijlen aan maar bleven geloven dat ze met het Westen zouden optrekken. Ze hoopten dat het Westen de positieve ontwikkelingen waardeerden dat Poetins regering erin was geslaagd om de Russische staat te stabiliseren (en de oligarchen en globalisten in te dammen).
Een Rus kon weer met hoop en vertrouwen de toekomst tegemoet zien. Maar in het Westen hadden we nauwelijks oog voor deze positieve ontwikkelingen in Rusland. Politici en de media bleven herhalen dat Poetin een KGB’er was die zichzelf en zijn oligarchen verrijkte, dat het volk onderdrukt werd en dat ieder oppositielid gevangen werd gezet of vergiftigd werd. Telkens opnieuw werd er geschreven dat Rusland expansionistisch is of dat Poetin het oude Sovjetrijk wilde herstellen. Geen ander land en leider is zo langdurig en zo extreem gedemoniseerd, zelfs niet de Iraanse ayatollah Khomeini of de Noord-Koreaanse Kim Jong-un. Misleidingen en leugens zijn jarenlang in ons Westers brein gestampt. De meeste Westerlingen waren ook nog nooit in Rusland geweest, dus je kon het nauwelijks verifiëren.
Ook onderbelicht is gebleven dat Europa in de Amerikaanse invloedssfeer moest blijven, zodat ze geen redelijke band met Rusland kon opbouwen. De woorden van de eerste NAVO secretaris-generaal, Hastings Lionel Istmay, zijn illustratief in dit verband omdat de betekenis van zijn woorden, na het einde van de Koude oorlog, hun betekenis niet hebben verloren. De functie van NAVO was volgens Hastings: “To keep the Russians out, the Americans in, and the Germans down”. Voor de VS is het een bedreiging als Rusland en Europa samen zouden optrekken. Europa en Rusland liggen beide op het Euraziatische continent en zij zouden samen (zeer) sterk kunnen zijn. Europa heeft de handel en de democratie, Rusland heeft de grond- en delfstoffen. Daarbij hebben we een eeuwenoude christelijke band. De VS heeft het in het verleden niet getolereerd dat Europese landen een zelfstandige band met Rusland kon opbouwen en dat is tot op de dag van vandaag niet veranderd. Europa moet in de invloedssfeer blijven van de VS (denk aan LNG gas afnemen van de VS, het opblazen van de North Stream gaspijpleiding, het opleggen van de Westerse sancties tegen Rusland of het bepalen hoe Schiphol opengesteld moet blijven voor Amerikaanse vluchten). Dat is de strijd om het Euraziatische continent.
Oekraïne speelt hierin een hoofdrol. Oekraïne ligt midden op het Euraziatische continent en kon een goede functie vervullen tussen Rusland (en China) en Europa in. De band die Poetin bedoelde ‘van Vladivostok tot Lissabon’ zou zeer lucratief hebben kunnen zijn voor Rusland EN Oekraïne (als doorvoerland). Voor de Amerikaanse Neocons was het duidelijk dat, als zij Oekraïne uit de Russische invloedssfeer konden trekken, dit machtsblok Rusland-Oekraïne-Europa nooit tot bloei zou kunnen komen. Oekraïne is het voorbeeld van echte machtspolitiek. Voor de neoconservatieven in Washington gaat het niet om het leven van Oekraïners, het gaat niet om mensenrechten, vrijheid en democratie of zelfs een goed werkende markteconomie voor Oekraïners. Het gaat in dit geopolitieke spel erom dat Oekraïne binnen de Amerikaans-westerse sfeer komt en dat Rusland verzwakt blijft. In 2014 werd deze Amerikaanse strategie duidelijk zichtbaar op het Maidanplein in Kiev. Onder de noemer van een vrijheidsrevolutie voor Oekraïne waren de neocons druk bezig hun invloed te laten gelden door middel van een regiem change door te voeren ten gunste van Washington. Ook de NAVO deed mee om Oekraïne een plek aan te bieden in de Westerse Alliantie (ook al wordt dat tot op de dag van vandaag in de NAVO ontkend). Het tot dan toe, op het Westen georiënteerde Rusland begon wakker te worden, ook al hingen de realisten in Rusland vanaf het jaar 2007 (Veiligheidsconferentie van München) en het jaar 2014 (Maidanrevolutie) al aan de noodrem.
Evenzeer is onderbelicht gebleven hoe de Amerikaanse RAND organisatie (de meest voorname denktank van het Pentagon) zijn strategie voor ontwrichting van de Russische maatschappij heeft opgetekend. Geografische kaarten die aantonen hoe Rusland opgedeeld moet worden in delen kan iedereen zelf opzoeken om de bewijzen te zien. Al hoewel het op Wikipedia telkens wordt ‘opgepoetst’ of verdoezeld. Als de VS de onbetwiste leider wil blijven in de 21e eeuw dan moeten de concurrenten onder de duim worden gehouden. China moet een toontje lager zingen, het Europese project moet afhankelijk van de VS worden gemaakt en Rusland moet worden verzwakt en worden opgedeeld. In een RAND rapport wordt duidelijk geschreven dat Amerika al jarenlang bezig is om Rusland te ontwrichten, en nog beter in stukken op te delen. Talloze Amerikaanse NGO’s en bedrijven hebben al Westers gezinde Russische oligarchen gefinancierd (Chodorkovski, Friedmann, Kasparov) die onrust kunnen stoken in Rusland omdat ze Poetin haten. De Soros- en Clinton-Foundation waren actief in Oekraïne, die ook ten doel hadden om de positie van Rusland te verzwakken.
Zonder kennis van dit grote Amerikaanse geopolitieke spel is het onmogelijk om het huidige Rusland te begrijpen. Rusland heeft de laatste jaren zijn huiswerk gedaan en de regering is gaan reageren op alles wat er speelt. Ook de Russische bevolking is zich, vooral vanaf februari 2022 gaan verdiepen in de achtergronden van het Oost-West conflict. Al was het alleen maar om hun eigen propaganda te kunnen doorzien. Daarbij kennen zij hun Oekraïense familieleden of vrienden beter dan wij en hebben zij het meest te maken met de oorlog tussen twee broedervolken. Ze begrepen er al lange tijd niets van dat hun land zo consequent werd gedemoniseerd. Hoeveel kritische Russen er in Rusland nog zijn die heel goed weten wat er in hun land allemaal nog niet deugt, zij weten wel meer over de geopolitieke spanningen dan wij.
Rusland zijn we kwijtgeraakt en het Westen is voor een heel groot deel medeverantwoordelijk. Het Kremlin is andere bondgenoten gaan zoeken in de rest van de wereld. Samen met de opkomende de BRICS landen, de SCO (Sjanghai Cooperation Organisation) en andere landen als Iran, Saoedi-Arabië, gaan zij de strijd aan tegen de Amerikaanse globale hegemonie.
De zoveelste ruzie tussen Oekraïners
17 augustus 2023
Gisterenavond was het weer raak aan de Rijnkade waar Oekraïners heftige ruzies met elkaar hebben. Het zijn Oekraïense mannen die op de boten als vluchteling verblijven maar ook mannen die van tijd tot tijd overkomen uit Lviv of West Oekraïne om hun geliefden of familieleden op te zoeken. Veelal heeft deze laatste groep een vrijstelling van het leger gekregen, of omdat ze de juiste connecties hebben, of omdat ze ongeschikt zijn voor het leger. Enkelen roepen wat vanaf het muurtje waarop ze zitten, anderen schreeuwen wat over het Oekraïense tegenoffensief, dat niet loopt zoals ze hadden verwacht. Enkelen wijzen met heftige gebaren op hun telefoons waar waarschijnlijk een video in wordt afgespeeld. Het geschreeuw laat menig vaste bewoner uit het raam kijken.
Het is duidelijk dat het vanaf half juni gelanceerde Oekraïense tegenoffensief niet de verwachte resultaten heeft opgeleverd. Het tegenovergestelde is het geval; met een dramatisch geschat aantal doden van ongeveer 43.000 Oekraïners en ongeveer 6000 Russen in twee maanden tijd, wordt het hen duidelijk dat ook zij, die macht en geld hebben om tot nu toe uit het leger te blijven. Dit keer hoor ik niet zozeer het gescheld over de barbaarse Russen, maar hebben ze het over de corruptie in het eigen Oekraïense defensiebeleid en de eigen regering. Ook schreeuwen ze over de westerse wapenleveranties die niet op tijd geleverd zijn en over Zelenski die weer het NAVO lidmaatschap niet heeft gekregen. Bij de NAVO-top in Vilnius kreeg Zelenski zelfs verwijten van westerse leiders dat hij niet genoeg zijn dankbaarheid toonde, ondanks alle trainingen die de nieuw geronselde soldaten het afgelopen half jaar hebben ondergaan.
Tussen al het gekrakeel door maak ik op dat enkelen roepen dat de Amerikanen het geduld zullen verliezen met Oekraïne omdat de oorlog niet verloopt zoals ze hadden gedacht. Cynisch genoeg klinken stemmen van mannen die roepen dat Washingtons elite hoogstwaarschijnlijk vindt dat de oorlog te lang duurt of niet te winnen is. Iemand schreeuwt: “Ze zullen zich op den duur terugtrekken, zoals in Vietnam en Afghanistan, en de schuld afschuiven op Zelenski en op ons, Oekraïners.”
Eughh, of het allemaal verloopt zoals enkelen van deze schreeuwende mannen voorspellen weet ik niet maar het wordt wel duidelijk dat Amerika’s / NAVO’s strategie om, via het Oekraïense conflict Rusland aanmerkelijk te verzwakken, is mislukt. Zouden Washington en de NAVO, om een nederlaag in Oekraïne te voorkomen, op zo’n manier weg willen komen? Zou er, om gezichtsverlies te vermijden een ’verhaal’ op poten kunnen worden gezet in de geest van: We hebben de Oekraïners alles gegeven waar ze om vroegen maar toch hebben ze ons deskundig advies niet waargemaakt en vervolgens hebben ze niet voldoende bereikt.
Als dit zo gaat verlopen dan zouden er geen woorden te vinden zijn voor deze walgelijke westerse politiek dat ze in hun hoogmoed en arrogantie een strategie hebben gevoerd in hun eigen belang. Eerst Oekraïne aanmoedigen tot deze oorlog (Maidan 2014), daarna de Minsk Akkoorden schenden om Kiev de tijd te geven zich voor te bereiden op deze oorlog, vervolgens Ruslands kracht te hebben onderschat en als het dan niet gaat zoals ze hadden gedacht, Oekraïne in chaos achter te laten.
Er zijn honderdduizenden doden opgeofferd voor een oorlog die vanaf het begin te voorkomen was geweest. Honderdduizenden doden opgeofferd voor een machtsspel dat de VS en de NAVO doordrukten in naam van de democratie en de vrijheid van Oekraine. Honderdduizenden doden opgeofferd voor een oorlog die, op de eerste plaats door de Verenigde Staten al jaren geleden is voorbereid.
Ik voeg er sociaal gezien aan toe, dat Oekraïners en Russen, die als broedervolkeren met elkaar verbonden zijn, tegen elkaar zijn opgezet. In het westen kozen we gelijk de kant van de nieuwe Kiev-regering die toen al door Washington voorgekookt was. De gewone Oekraïners of etnische Russen in Oekraïne hadden er geen notie van wat er speelde op het geopolitieke gebied. Zij wilden in rust met elkaar leven en Zelenski had tenslotte vrede beloofd tussen Oost en West- Oekraïners. Toen de oorlog uitbrak werden de Russen massaal als barbaren neergezet. Dit Westerse eenzijdige verhaal heeft juist de haat aangewakkerd tussen beide Slavische volkeren.
Dit is zomaar weer een heftige ruzie tussen Oekraïners op een avond aan de Rijnkade in Arnhem. Oekraïners komen er langzaam achter dat het westen niet alleen de good guy is dat het pretendeert te zijn. De onmacht, de wanhopigheid en het wakker worden van, vooral gematigde Oekraïners is werkelijk verbijsterend. Vooral deze groep is zich gaan verdiepen in het geopolitieke vuile spel dat er in hun land gespeeld is en wordt. Het Westen heeft al jaren geleden in Oekraïne aan inmenging gedaan, ver voordat de oorlog was begonnen. De VS en de NAVO hebben erg hun best gedaan om Ruslands historische invloed in de Zwarte Zee te verhinderen. Rusland wordt verweten dat ze de oorlog zijn begonnen maar ze hadden daar redenen voor. De voor Rusland gevreesde omsingeling door de NAVO was al jaren gaande en dat zou door geen enkele grootmacht geaccepteerd zijn. Toen het conflict escaleerde in februari 2022 heeft Turkije nog een poging gedaan voor Oekraïens-Russische vredesonderhandelingen (begin april 2022) maar dit werd door de Westerse elite gedwarsboomd: er moest doorgevochten worden.
Emigreren naar Rusland
27 juli 2023
Ik sta in Moskou op vliegveld Sjeremetevo en zie dat het vliegtuig uit Istanboel geland is. Hierin zitten twee Nederlandse echtparen van circa 35 jaar oud, die serieus overwegen om naar Rusland te emigreren. De afgelopen twee jaar heeft het ons verbaasd dat er steeds meer vragen zijn over emigratie naar Rusland. Het kunnen vragen zijn van boerenbedrijven hoe je er land kunt kopen, of het zijn vragen van Nederlandse dertigers die een andere toekomst willen, of vragen van jonge gezinnen die in Rusland hopen op een rustiger leven, of middenklassers die uit de groep komen waar het geloof een rol speelt van welke religie dan ook.
Na circa anderhalf uur mag ik de hand schudden met alle vier de jonge mensen. We hadden elkaar in Nederland al leren kennen op de informatie avond. Het ene echtpaar is Nederlands, het andere echtpaar is een Nederlandse man getrouwd met een Russische vrouw, die al als jong meisje naar Nederland kwam. We rijden naar het centrum van Moskou waar wij in het hotel gezellig een welkom borrel drinken. In Nederland hadden ze al aangegeven dat ze in Moskou willen wonen (en dus niet in de zogenoemde emigratie-dorpen rondom andere steden of in coöperatie gemeenschappen in de Oeral of bij het Baikalmeer) zodat wij het begeleidingswerk in Moskou al ten dele konden voorbereiden.
De beide mannen van de twee echtparen zijn bevriend en werken bij Nederlandse hightech bedrijven op internationaal gebied. Zij hopen met hun ervaring en kennis werk te vinden in de Russische internationale wereld. Hun dames, de Russisch-Nederlandse werkt bij een accountantskantoor en de andere dame is kleuterleidster. Bij onze borrelpraat komt een stuk emotie los die deze trip heeft losgemaakt om daadwerkelijk een nieuwe stap in hun leven te zetten.
Na het eten rijden we naar het Kremlin-terrein om ons te oriënteren. Het is een heerlijke avond. We lopen door de Alexandertuin en flaneren tussen de Russen op weg naar het Rode Plein. De vier jonge vrienden roepen meerdere malen ‘whoww’ en ‘aahh’ en de foto’s worden achter elkaar geschoten. Hun selfies voor de verlichte Basiliuskathedraal zou een duizend-en-een-nacht-sprookje kunnen zijn maar…. het echte emigratiewerk zal de komende maanden wel of niet beginnen.
De volgende dag hebben we voor hen een afspraak gemaakt bij een emigratie-deskundige meneer. Het gesprek gaat over een verblijfsvergunning, over een startkapitaal, over het belastingtarief maar ook over bijvoorbeeld de ziektekostenverzekering of arbeidsvoorwaarden. Na de lunch hebben we een afspraak bij de Moskouse Kamer van Koophandel en een notaris. De volgende dag gaan we met de makelaar vier woningen bekijken, waarvan twee flats met ruimte en bebossing buiten de ring van Moskou en twee appartementen binnen de derde ring van Moskou. Tussendoor mag ik hen vertellen over de levensomstandigheden en over de noodzaak of je wel of niet de Russische taal moet leren spreken.
Voor deze jonge dertigers met internationale ervaring zal het in de metropool Moskou niet zo moeilijk zijn om te aarden. Maar realistisch wil ik ook zijn omdat een emigratie naar Rusland niet hetzelfde is als emigratie naar bijvoorbeeld Frankrijk of Spanje. Graag stimuleer ik mensen die een nieuwe stap willen in hun leven, waar ook naar toe en wat iemand ook doet. Bovenal blijft het mijn grote missie om Nederlanders in contact te brengen met Russen omdat we elkaar zoveel te bieden hebben. Maar het moet een weloverwogen stap zijn. Geduld en een goede voorbereiding zijn een vereiste. Zoals Nederland zijn mankementen kent, zo heeft Rusland zijn bureaucratische rompslomp. Wel voel ik iedere keer opnieuw dat Rusland open staat voor Westerlingen, met nieuwe wetgeving, veiligheid en hulpvaardigheid. En ik ben er van overtuigd dat er een goede toekomst is.
Polen, Hitler, Kaliningrad, Poetin en de NAVO
9 juli 2023
Met een reisgezelschap rij ik door Noord Polen. Twee dagen zijn we in de prachtige stad Gdansk, waar we genieten van de oude, machtige handelsgebouwen uit de 17e eeuw. De stad ook van Lech Walesa en zijn Solidarnost en van de culturele bezienswaardigheden. Nu zijn we op weg naar de meest oostelijke kant van Polen, een gebied met onmetelijke bossen, moerassen, meren en stiltes. Vanochtend hebben we de Wolfsschanze bezocht, het gigantische bunkercomplex van Hitler waar in 1944 Von Stauffenberg een aanslag op hem pleegde en die helaas mislukte. We rijden verder naar Oost-Polen en zien onderweg het bord Kaliningrad (RUS) staan, 35 kilometer. Kaliningrad is het vroegere Koningsbergen, dat tot 1945 bij het Duitse rijk hoorde, of te wel Oost Pruisen. Na de Tweede Wereldoorlog wordt Koningsbergen Russisch gebied en krijgt het de Russische naam Kaliningrad.
Ik hoop op vragen van ons gezelschap zodat ik iets meer over de Russische exclave kan vertellen maar ik weet dat dit reisgezelschap niet openstaat voor alles wat maar met de naam Rusland te maken heeft. Door het bord ‘Kaliningrad (RUS)’ verandert zelfs ineens de sfeer in de bus. Het hedendaagse drama tussen Oekraine en Rusland is ineens weer dichtbij. Zonder achterom in de bus te kijken weet ik wat de meeste mensen denken. De plotselinge stilte of de ingehouden woede in het gezelschap zegt voldoende. Ergens hoor ik een meneer achter mij zeggen: “we komen net van Hitler en nu rijden we op 35 kilometer afstand van het gebied van die hedendaagse Hitler!” Een mevrouw antwoordt: “Ja, en weet u wel hoeveel Duitse vrouwen er verkracht zijn door die Russen in de Tweede Wereldoorlog? En dat gebeurt nu weer precies hetzelfde in Oekraïne!” Weer andere stemmen hoor ik reageren. Ohhoo….daar gaat ie weer, denk ik, op cultuurreis in Polen hoop ik even weg te zijn van de massapropaganda, maar je zit er zo weer middenin. ‘Niet omkijken zeg ik tegen mezelf, ‘niet reageren en rustig blijven. Deze mensen zijn op vakantie en zitten niet op mijn visie te wachten.
De afgelopen dagen is het mij al opgevallen dat ik met landgenoten ben die liever niet de naam Rusland willen horen. Het blijft zo vreselijk jammer dat deze aardige mensen, waarvan ik zeker ben dat velen open zouden staan voor een andere kant van het verhaal, als zij de laatste twintig jaren anders of beter waren voorgelicht. De jarenlange anti-Rusland-Poetin informatie heeft zijn werk gedaan en ik kon niet één iemand ontdekken die op zoek was gegaan waarom Rusland had gehandeld zoals het heeft gehandeld.
Het Rusland-woord is overbeladen. Ook wat betreft de Poolse geschiedenis die verbonden is met tsaren, adelijken en politiek-culturele stromingen, moet ik goed afwegen hoe ik bepaalde historische gebeurtenissen vertel. Niet dat ik zo’n angsthaas ben maar ik heb het hele jaar genoeg in lezingen gemerkt hoe lastig al die emoties van mensen zijn. Ik besluit geen extra prikkels toe te laten en schakel in mijn hoofd naar de veilige cultuurkant.
Het levensverhaal van Polens beroemdste componist Frederique Chopin is nu mijn steun. Normaal gesproken begin ik met zijn levensverhaal maar nu besluit ik eerst zijn muziek te laten horen, om zelf ook rustig te worden om de ‘Russische-Kaliningrad emotie’ te vergeten. Chopin componeerde de mazurka’s speciaal voor zijn vaderland. Een mazurka is een Poolse volksdans uit de streek Mazurië, waar we nu door heen rijden. We laten de Mazurka’s horen in de bus. Het landschap is prachtig en we genieten van Chopins muziek. Na circa tien minuten naderen we in het afgelegen gebied een kruispunt. De muziek klinkt nog steeds maar we worden afgeleid, want groene jeeps, vrachtauto’s, grote aanhangers met tanks er bovenop, en ander zwaar geschut rijden over dit kruispunt. Het is een grote NAVO kolonne en er komt geen einde aan de stoet. De Nederlanders vergeten Chopin, grijpen naar hun fototoestellen of telefoons en willen een goede foto maken. De een zegt ‘het zijn NAVO-troepen met Amerikanen’, de ander zegt, ‘het zijn Duitsers, en weer een ander roept dat het Nederlanders zijn. Maar duidelijk is het dat ons reisgezelschap overtuigd is van de goede zaak: Onze NAVO jongens die hier de boel bewaken tegen die agressieve Russen. En dit keer overvalt mij een gevoel van angst….niet omdat we hier een NAVO-kolonne in volle glorie zien rijden maar omdat veel Nederlanders zo geïnformeerd zijn (ik noem het misleid), dat de NAVO een defensieve organisatie is. In feite gaat deze organisatie zeer offensief te werk.
Moskou
21 juni 2023
Na de strenge grenscontrole ben ik in Moskou aangekomen. Hoe snuif ik de Russische zomergeuren op als ik buiten ben. Verderop staat mijn vriendin Galina en haar man te zwaaien en ik loop naar hen toe om ze te omhelzen. Veel tijd zal ik niet voor mijn Russische vrienden hebben want ik ben speciaal gekomen om Russische instanties en mensen te interviewen, bij wie ik mag vragen hoe zij tegen het Oekraïens – Russische drama aankijken.
Anderhalf jaar geleden waren de meeste Russen ook in shock en sommige stedelijke jongelingen hebben toen het land verlaten. In die periode dacht ik nog dat het merendeel van de Russen hun regering de rug zou toekeren. Dat was het eerste half jaar ook het geval, logisch want de meeste Russen willen ook geen oorlog en al helemaal niet met hun Oekraïense broedervolk. Het afgelopen jaar hebben de Russen zich verdiept in de achtergronden van dit conflict en ze zijn gaan begrijpen dat het niet alleen over Oekraïne gaat maar dat het een oorlog is tussen Rusland en Amerika / NAVO. Volgens de peilingen van het onafhankelijke Levada Instituut ondersteunt 81% van de Russen de regering. Ik probeer dat deze week iets te peilen bij de organisaties of mensen met wie ik afspraken heb gemaakt. Een korte samenvatting van afgelopen week:
Zo spreek ik deze week met twee hoogleraren internationale politiek. Zij vertellen op rustige wijze dat zij hun regering verdedigen. Hoe gruwelijk zij de oorlog ook vinden (een van de heren heeft zelf een Oekraïense vrouw), zij zeggen dat Poetins regering geen keuze had omdat al bekend was dat Amerika’s politiek erop gericht was om Rusland te verzwakken (Amerikaans minister van Defensie Lloyd Austin: “U.S. aims to weaken Russia”). En volgens president Joe Biden: “ Poetin zou niet langer mogen regeren, deze man kan niet aan de macht blijven”. Bovenal vinden de twee heren, dat het oprukken van de NAVO richting Ruslands grenzen de belangrijkste bedreiging is voor de veiligheid van hun land.
Een andere meeting heb ik met vijf studenten antropologie van de Moskouse universiteit die vertellen hoe de etnische Russen onderdrukt zijn in Oekraïne. De burgeroorlog in dat land vanaf 2014 waarbij meer dan 14.000 Russische Oekraïners in de Donbas om het leven zijn gekomen en het verbod op de Russische taal is de druppel geweest. In hun ogen hadden de westerse ‘waarden en inmengingen’ juist geleid tot de polarisatie van Oost en West-Oekraïners. Een van hun docenten schuift later aan. Zijn specialisatie is de Russische minderheid in de Baltische landen. Hij vertelt hoe de Russische Balten in Estland, Letland en Litouwen in het nauw gedreven zijn. Toen alle monumenten die met de Tweede Wereldoorlog te maken hadden, de afgelopen twintig jaren werden vernietigd of verplaatst, viel dat bij de etnische Russen niet goed. Dat in het jaar 2022, ook de standbeelden die met de Russische geschiedenis en cultuur te maken hebben werden beschimpt of werden weggehaald werkte dat bij deze Russische Balten als een rode lap die je voor een stier houdt.
Weer een andere ontmoeting heb ik op een seminar voor Russische ondernemers die een bedrijf of een winkel hebben. Meerdere malen hoor ik van hen; “Dank westerlingen voor de sancties, nu krijgen we tenminste de impuls om zelf harder te rennen”. Op mijn vraag of ze daarmee Poetins handelen goedkeuren willen enkelen niet antwoorden. De meerderheid vervolgt dat ze het jammer vinden dat ze van Europa zijn afgesloten maar, “we zijn nu ook verlost van de westersgezinde Russische rijkaards die het onze business moeilijk maakten door hun macht over ons te houden. Vervolgens zetten zij hun geld op de Londense banken. Laten ze maar in hun Europese paleizen blijven, wij zijn ze liever kwijt dan rijk”.
Bijzonder is ook het gesprek met twee journalisten die de afgelopen jaren een kritische houding hebben gehad naar Poetins-regering. Zij dachten dat er in het westen persvrijheid was “maar bij jullie in het westen zijn in 2022 alle Russische media-kanalen verboden. Wij kunnen nog steeds westerse zenders ontvangen en zien op de televisie en de sociale media de berichten over ons. En tot onze verbazing zien we iedere dag een extreme anti-Rusland hysterie voorbij komen. Zelfs kritische Russen zoals wij, fronsen de wenkbrauwen over jullie ‘waarheden’.
Op mijn vraag hoe zij tegen de expansiegerichte politiek van hun regering aankeken kreeg ik een eenduidig antwoord: “Rusland heeft geen interesse in het inlijven van de Baltische landen of Kazachstan. Dat wordt bij jullie telkens gezegd, dat kunnen we zelf lezen op Telegram. Wie is er nou expansiegericht geweest de laatste jaren? Wie verbrak zijn belofte om de NAVO niet verder te laten oprukken richting onze grenzen? Wie heeft het Minsk-Akkoord geschonden om Oekraine binnen de westerse invloedssfeer te krijgen? Bij ons is langzaam de Europese roze bril aan het afgaan….wij dachten al die tijd dat we op Europa konden vertrouwen.”
Weer een andere dag mag ik professor Boesgalin interviewen. Hij is een progressief econoom aan de Moskouse staatsuniversiteit, die jarenlang pleitte voor economische hervormingen in Rusland. Hij vertelt dat hij op 24 februari 2022 met ongeloof hoorde over de invasie in Oekraïne en die heeft afgekeurd. Later verandert hij van mening, hoe graag hij het ook anders had gezien. Hij komt na een jaar tot de conclusie dat Rusland geprovoceerd is. Hij spreekt over het Amerikaanse RAND rapport waar jaren geleden al in is beschreven dat Rusland opgedeeld moet worden in delen. De Amerikaanse regering is vooral gericht op de talrijke grond- en delfstoffen die Rusland heeft. De strategie van de VS is gericht om onrust te stoken in de Russische maatschappij. Deze inmenging moet leiden tot verzwakking van de Russische maatschappij. Door deze ontwrichting zal er in Rusland een westers georiënteerde regering aan de macht moeten komen die Amerika goed gezind is. Ook in de Russische deelrepublieken zijn westers georiënteerde Russische gouverneurs gefinancieerd door de VS. Dit proces wordt al jarenlang gepromoot door westerse steun (via NGO’s) aan oppositiegroepen en pro-westerse Russische oligarchen. De schok was voor veel Russen groot toen deze zaken aan het licht kwamen. Professor Boesgalin: ‘Had zijn land een andere keuze?’
Ik heb deze week geen oppositiemensen bezocht of kinderen van mijn kennissen (twintigers) die alles van het westen idealiseren. In een volgend blog zal ik over hen schrijven alhoewel dit niets nieuws voor ons is omdat zij in het westen telkens aan het woord worden gelaten. Daarbij hebben ze net als de gemiddelde Nederlander geen interesse in de geopolitiek. En dat is nou net waar alles om gaat. De Amerikaanse regering ontwrichtte Afghanistan, Irak, Libië en tig andere landen, maar ook nu is dit het grote spel dat in Rusland gespeeld wordt. Ik weet ook dat enkele Russen die ik op straat aansprak huiverig zijn om hun mening te geven omdat ze geen mening hebben of omdat ze per definitie tegen de regering zijn. Dat is altijd al zo geweest, net als in Nederland waar niet iedereen het eens is met onze regering. Wat dat betreft zou Mark Rutte Poetin benijden die veel steun van de bevolking krijgt. Een Rusland dat per definitie kritisch is naar de regering is zelden zo verenigd geweest. De meerderheid is in de patriottistische houding geschoten. Ze hebben genoeg van het Europese vingertje en het NAVO/Amerikaanse gelieg. Het drama in Oekraïne wijden zij voor het grootste deel aan ons.
Beinvloed door wel of niet Russische berichtgeving, verschillende mensen van verschillende niveaus zijn er trots op dat hun regering de inflatie onder controle heeft (3,5% tegenover 10 – 30% in het westen, juni 2023) en hoe de bevolking redelijk verenigd is, hoe gruwelijk zij de oorlog ook vinden. Ze zijn tevreden hoe de prijzen in de winkel zijn en hoe de lonen in het land stabiel blijven, hoe de schappen in de winkels vol liggen met levensmiddelen en hoe Rusland voor zich zelf kan zorgen. Ik heb ook hun trots gevoeld dat de westerse sancties een averechts effect hebben gehad op de Russische economie en maatschappij. De laatste dag voor mijn vertrek naar Nederland loop ik over het Rode Plein waar ik meer dan dertig jaar lang studenten, zakenmensen en reizigers heb begeleid. En nu is er nauwelijks nog een westerling te vinden. Ik kijk om mij heen en zie goed geklede Russen wandelen en foto’s maken voor de torens van het Kremlin. De stad lijkt nog mooier dan voorheen toen ik er, week in, week uit door heen liep zonder dat ik ooit zou kunnen vermoeden dat dat eens niet meer mogelijk zou zijn. De prachtige parken, de schone straten, de gerestaureerde gebouwen van de afgelopen twintig jaren, de restaurants en cafeetjes…. Ik zie Moskovieten die naar hun werk gaan, ik bekijk de Russische toeristen van heinde en verre, die op het Rode Plein lopen te flaneren en ik geniet van een jong-verliefd stel dat voor de imposante Basilius-kathedraal selfies maakt. Weemoed overvalt mij. Ik kan niet geloven dat voor ons westerlingen de tijd voorbij is om makkelijk naar Rusland te gaan. Ik kan niet bevatten dat de 1000-jarige verhouding met Europa verleden tijd is. In Moskou komen nu andere wereldburgers. Zelden zag ik zoveel Chinezen, Indiërs, Aziaten in Moskou. Zij doen nu zaken met de Russen of gaan er op vakantie. De kantelende wereldorde is het laatste jaar heel hard gegaan.
Torgau aan de Elbe
9 mei 2023
Op 25 april 1945 troffen de Amerikanen en de Sovjets elkaar in Torgau aan de Elbe (vlak bij Leipzig). De Amerikanen hadden Duitsland veroverd vanaf het westen en de Sovjets rukten verder op vanuit het oosten. Bij de rivier de Elbe troffen zij elkaar als bondgenoten en bevrijders van Europa. Zij hadden gezamenlijk Hitler verslagen. In het westen wordt de bevrijding op 5 mei gevierd en in Rusland op 9 mei.
Meerdere malen heb ik de afgelopen jaren Sovjetveteranen gesproken. Zo ook meneer Vladimir Borisov: ‘We konden bijna niet geloven dat Hitler in oktober 1941 al zo ver in ons land was doorgedrongen. Russen, Wit-Russen en Oekraïners werden op gruwelijke wijze afgeslacht. In recordtempo trokken de fascisten verder de Sovjet-Unie in en het is niet te bevatten hoe zij bij ons tekeer zijn gegaan … U moet weten Marie-Thérèse, hoe vreselijk het ook klinkt, maar veel van mijn leeftijdgenoten waren beter af geweest als zij ook gesneuveld waren. De meesten van hen zijn nooit meer de oude geworden. Zij leven en leefden al jaren met dezelfde heftige nachtmerries, trauma’s of zware handicaps. Bij de bevrijding van ons Sovjet grondgebied zagen wij hoe verlaten of compleet weggeschroeid de gebieden erbij lagen. We konden de beelden van onze gesneuvelde landgenoten niet meer verwerken. We waren ondervoed, uitgeput en getraumatiseerd.
De slag bij Stalingrad (het huidige Wolgograd) is de hel die onze mensen hebben meegemaakt, maar tot op de dag van vandaag voel ik tot in het diepst van mijn hart, ondanks dit grootste drama, de trots dat Hitlers einde daar begonnen is. Na Stalingrad moesten de nazi’s zich terugtrekken.
In februari 1945 ontmoetten Churchill, Stalin en Roosevelt elkaar op Jalta en dat vervulde ons, gewone soldaten die de hel overleefd hadden, met hoop op betere tijden en een bondgenootschap na de Tweede Wereldoorlog. Vrede zou er komen, daar waren we van overtuigd. We hadden tenslotte samen met de westerse geallieerden Hitlers Duitsland verslagen.
Daar stond ik als jonge soldaat aan de rivier de Elbe, bij het plaatsje Torgau. Aan de overkant van de rivier zagen we de bevrijders van het westelijk deel van Europa, de Engelsen en de Amerikanen. Ook zij waren uitgeput, ook zij hadden trauma’s opgelopen, ook zij hoopten dat hun families nog in leven zouden zijn. Dit unieke treffen aan de rivier de Elbe staat diep in mijn geheugen gegrift.
Op de brug over de rivier de Elbe geschiedde de eerste plechtige handdruk tussen de Amerikaanse en de Russische generaals en daarna volgden wij! Amerikaanse en Russische soldaten omhelsden elkaar en weet u, we konden elkaar niet eens verstaan … maar wat waren die emoties en omhelzingen prachtig! Later dansten we samen, dronken we samen, zongen we samen en hielden met handen en voeten hele gesprekken met elkaar. Ik zong met Jim ons Kalinkalied! Hij was een fijne vent. Ik kreeg zijn horloge en adres in Amerika waar ik later vele brieven naartoe gestuurd heb. Als overlevenden en bevrijders beleefden we samen de roes van de overwinning van Hitlers fascisme: ‘we waren bondgenoten, we hadden samen Hitler-Duitsland verslagen!’
Vier jaar na dit interview bel ik vandaag op de 9e mei met de 98-jarige Vladimir Borisov, de dag dat Rusland de overwinning viert op Hitler-Duitsland. Redelijk schor maar helder van geest, klinkt de oude heer nog aan de telefoon. Hij kan niet bevatten dat Amerika en de NAVO de afgelopen jaren vanuit het westen hun invloed wilde uitbreiden richting Rusland om zijn land steeds meer te verzwakken. Hij kan ook niet bevatten dat Duitsland Leopards-tanks geleverd heeft aan Oekraïne.
Hij hoopt dat Europa deze maand aangrijpt om de Tweede Wereldoorlog op ons continent te herdenken. “Europese leiders zullen toch wel begrijpen dat de aanleiding voor het conflict niet alleen om Oekraïne gaat? Europa beseft toch wel wat oorlogen op ons continent hebben betekend? Uw leiders kunnen de Amerikanen toch laten inzien dat wij ons bedreigd voelen door het oprukken van de NAVO richting onze grenzen? Uw leiders zouden het initiatief kunnen nemen om vredesonderhandelingen te beginnen”, voegde de oude veteraan er aan toe.
Wat moet ik antwoorden aan de oude heer, die nog steeds hoopt dat een van onze Europese regeringsleiders het initiatief zal nemen voor vredesonderhandelingen?
De Sovjetunie telt ca. 27 miljoen Sovjet-doden. Geen enkele land heeft zulke verliezen geleden in de Tweede Wereldoorlog. Ter vergelijking: de Amerikanen verloren 407.000, de Canadezen 43.600 en de Engelsen 383.700 soldaten.
Slaande ruzie tussen Oekraïners
25 april 2023
Gisteravond was ik nog laat aan het werk in de Academie toen er veel geschreeuw klonk vanaf de Rijnkade. Ik kijk uit het raam en zie hoe een grote groep mannen tegenover een zestal andere mannen staat. Aan het geschreeuw en de kreten die ik opvang hoor ik dat het Oekraïners zijn die onderling een conflict hebben. Bij de grote groep mannen, veelal met capuchons, die in een kring staan wordt een jonge vrouw, in witte, uitdagende kleding als een soort pop heen en weer geduwd. Eerst denk ik dat het gevecht om haar gaat maar er wordt telkens een naam geschreeuwd van ‘Arestowitsj’. Ik zie dat de jonge vrouw zich niet verzet, waardoor het zelfs nog een soort spel kan zijn, maar als ik langer kijk zie ik dat ze, of dronken is, of helemaal high.
De kleine groep mannen, staat tegenover de kring van circa 20 man. Zij schreeuwen ook en maken wilde gebaren. Ik blijf denken dat het gevecht om de jonge vrouw gaat die intussen op de grond is gevallen en door enkelen wordt geschopt. Net op het moment dat ik de politie wil bellen omdat ik bezorgd ben over het meisje, zie ik dat ze door twee jongens uit de groep wordt getild en op het muurtje van de Rijnkade wordt gezet. Als een zombie zit ze in haar witte kleding en kijkt ze voor zich uit alsof er niets gebeurd is. Gelukkig maar, denk ik, ze laten haar tenminste met rust. Zij lijkt niet bang voor een vervolg, of alles ontgaat haar helemaal. Maar de strijd gaat door tussen de twee groepen mannen en weer valt de naam Arestowitsj maar nu met het toevoegsel ‘verrader’. Het geschreeuw en gescheld wordt heviger. Blikjes en flessen met drank worden gegooid. Dreigende gebaren zijn te zien en gebalde vuisten worden geheven.
Iemand uit de groep van zes schreeuwt: “Oekraïne heeft nooit kunnen winnen, we zijn gebruikt”. Drie jongens uit de grote groep stormen op de man af en slaan hem in het gezicht. “Verrader” hoor ik hen weer roepen ’Arestowitsj’! Veel jongens gaan met elkaar op de vuist. Flarden van het geschreeuw krijg ik mee: “Verraders en collaborateurs!” Anderen schreeuwen: “We zijn gebruikt door de grootmachten, er valt niets te winnen voor Oekraïne!” of “Zelenski als puppet van Amerika”. Weer een woedende stormgang van de andere groep. “Ga dan naar Oekraïne om te vechten” schreeuwen twee mannen in koor naar een kale, lange jongen. De gevechten worden heviger tussen de Oekraïense mannen. De groep van zes is in de minderheid en ik zie van boven hoe ze worden aangevallen. In een mum van tijd liggen ze op de grond en ze verdwijnen voor mijn oog in de massa van andere jongens die erbovenop springt. Een akelig schouwspel om als toeschouwer te zien. “Slava Oekraïne, Slava Oekraïne, Slava Oekraïne” hoor ik deze jongens schreeuwen. De sirenes hoor ik komen en politieauto’s stoppen op de Rijnkade. Blijkbaar hebben andere buren ook hun zorgen gehad en de politie gebeld.
De jonge vrouw in de witte kleding zit nog steeds als een pop of junkie op het muurtje aan de Rijnkade. Bij welke groep ruziënde Oekraïners zij hoort weet ik niet. En of de naam Arestowitsj met haar te maken heeft als verrader weet ik ook niet. Misschien is het een gewone Oekraïner binnen de groep jongeren, misschien is het Arestowitsj die ooit de vriend was van Zelenski en tot hoofd van de Veiligheidsdienst was benoemd, totdat hij later werd ontslagen, vanwege het bloot leggen van ‘minder fraaie’ Oekraïense handelingen. Ik weet wel van de laatste maanden dat steeds meer Oekraïners tegenover elkaar komen te staan.
Voor de zoveelste keer voel ik machteloosheid. De eensgezindheid van Oekraïners die in het westen zo vaak is geroemd is helemaal niet zo eensgezind als wij denken. Ook binnen de Oekraïense gemeenschap is men op zoek gegaan naar de oorzaken van dit drama. Enkelen van hen hebben zich verdiept in de corruptie van hun regeringsleiders, anderen hebben de Westerse geopolitiek in hun land bestudeert en weer anderen ervaren dat het leven in Nederland toch anders is dan dat ze aanvankelijk hadden gehoopt.
Waarom heeft het westen niet voor een neutraal Oekraïne gepleit in 2022 toen Rusland een laatste keer hierom vroeg? Wat was daar toch zo erg aan geweest? Waarom zei Manuel Barosso namens de Europese Unie al in 2013 dat Oekraïne een keuze moest maken tussen Rusland en het Westen (“Je kunt niet tegelijkertijd lid zijn van de EU en van Rusland”). Waarom wilde de NAVO per se het land in de Westerse invloedsfeer hebben?
Bijna tien jaar later zien we de gevolgen van onze Westerse politiek. Hoe anders had alles kunnen lopen als we de neutraliteit van Oekraïne hadden nagestreefd. Wat had het land kunnen profiteren van zijn ligging, midden in het Euraziatische continent en handel kunnen drijven met enerzijds Europa en anderzijds Rusland en China.
Maar tot op de dag van vandaag zullen Brussel en Washington niet erkennen hoeveel boter wij op ons hoofd hebben. Oekraïne moest binnen de Westerse invloedsfeer komen, ondanks Ruslands rode lijnen. Van de politici moeten we blijven geloven dat Oekraïne kan winnen. Zij blijven volhouden dat Zelenski nieuw wapentuig nodig heeft, we lezen iedere dag over het komende Oekraïense offensief…. Maar is dat echt zo? Wordt het niet hoog tijd om Zelenski te adviseren om naar de onderhandelingstafel te gaan zoals president Xi Jinping onlangs in het telefoongesprek voorstelde?
Steun tenminste Oekraïne door eerlijk te zijn, om deze gruwelijke oorlog te beëindigen.
Roger Waters in Ziggo Dome
3 april 2023
Vandaag gaf ik een lezing in Amersfoort over hoe de Russen in Nederland de oorlog verwerken en ervaren. De voorzitter van de organisatie vroeg aan het publiek of ze het eerste uur de vragen wilden bewaren voor na de pauze zodat ik het opbouwende verhaal zonder onderbrekingen kon doen. Hoe moeilijk ik het ook vind om namens veel Russen te praten boven alles geldt dat de meesten van hen ook geen oorlog hebben gewild. Russen zeggen dat de oorlog in Oekraïne niet in 2022 begon maar in 2014 in Kiev. Zij proberen Nederlanders duidelijk te maken dat wij in het Westen weinig weten over de voorgeschiedenis op het Maidanplein (en nog van langer geleden). Dit is volgens hen de meest belangrijke reden waardoor dit drama zo uit de hand is gelopen. Ik vroeg aan het publiek om op zoek te gaan naar de ‘waarom-vragen’. Net als bij een ruzie tussen echtelijke lieden zijn er altijd twee schuldigen en westerlingen horen alleen maar een kant van het verhaal.
Al naar drie minuten staat een meneer in de zaal op die heftig veronderstelt dat ik vast en zeker betaald word door de Russische regering met de toevoeging “er zijn geen waarom vragen voor de Russische agressie”. De meneer krijgt veel bijval maar de voorzitter vraagt om rust in de zaal. Nog altijd blijf ik schrikken van de heftige emoties maar ik kan er gelukkig beter mee omgaan. Na vijf minuten gebeurt hetzelfde als een dame roept of ik de barbaarse acties in Boetsja niet had gezien. Nog weer een paar minuten later onderbreekt weer een andere meneer die zegt dat ik zeker gratis kaartjes heb gekregen voor het concert in Ziggo Dome waar Roger Waters zal optreden. Roger Waters, ooit de medeoprichter van Pink Floyd, is volgens de meneer compleet geïndoctrineerd geraakt door de Russische propaganda. Demonstratief gaat hij staan en houdt twee papieren omhoog en verscheurt die voor het oog van alle aanwezigen. Eerst begrijp ik er niets van en hoop op de voorzitter die de gemoederen tot bedaren brengt. Maar de oververhitte vijftiger dendert door dat deze verscheurde papieren de kaarten zijn voor het concert in Ziggo Dome, waar de rockmusicus gaat optreden op 7 april. Roger Waters is al decennialang zijn held maar nu hij de westerse steun aan Oekraïne bekritiseert en daarmee ‘pro-Rusland’ is, is zijn achting voor hem diep gedaald.
Het is weer een van de vele voorbeelden hoe hoog de emoties in de lezingen kunnen oplopen. Continue voel ik bij algemene lezingen in het land hoe vastgeroest de overtuiging is dat er maar een bad guy is. Mijn inschatting is dat deze groep minimaal 90% van de Nederlanders omvat. Grotendeels begrijpelijk omdat iedereen dagelijks de vreselijke beelden van het gehavende land Oekraïne ziet. Het merendeel van deze heeft te weinig kennis van de achtergronden van dit conflict. Anderen hebben geen tijd gehad omdat iedereen zijn eigen leven of vakgebied heeft. Weer anderen hebben geen interesse om zich te verdiepen in geopolitiek. Voor de meerderheid van hen is het NOS nieuws in de avond voldoende om op de hoogte te zijn over de oorlog die Rusland voert. De visie van onze politici of militair deskundigen over dit land wordt grotendeels al jarenlang klakkeloos geloofd.
Soms vraag ik me af, waarom blijf ik lezingen geven voor deze groep? Wat bezielt mij toch om zo’n zelf kastijding te ondergaan? Ben ik dan een Don Quichotte die tegen windmolens strijd? Als ik mijzelf nou alleen zou begeven bij de circa 5% tot 10 % groep die informatie opzoekt via internationale berichtgeving of de diverse kanalen van de alternatieve media, dan zou mijn leven een stuk rustiger zijn….Daar hoef je niet op te boksen tegen het stempel dat je ‘pro-Rusland’ bent. Irritant, alsof ik niet weet wat er in Rusland allemaal nog niet deugt of wat daar allemaal nog moet gebeuren. Maar ik voel mij zo laf om alleen de veilige weg te kiezen, of om alleen te kunnen praten met de groep mensen die zich in het Rusland-thema heeft verdiept. En het is zeker niet het geval dat daar geen verschillende meningen zijn.
Ook al is het Corona-gebeuren van 2020 een heel ander onderwerp, ik ben opgelucht over een gevolg van de Covid-crisis. Een deel van de mensen begon toen te twijfelen over wat we dagelijks te horen kregen van de regering of de media en zijn zich daarom ook gaan verdiepen in andere belangrijke vraagstukken zoals de financiële wereld, de stikstof- of milieuonderwerpen, de toeslagen-affaire of hoe het zit met gedupeerden van de gaswinning in Groningen. Hier kreeg het zelf nadenken, of je zelf gaan verdiepen in een kritisch onderwerp een impuls. Het vergt veel tijd en het is werken in de bovenkamer omdat veel van wat men normaal voor zoete koek slikt soms veel genuanceerder in elkaar blijkt te zitten. Het is een proces dat leidt tot kritisch denken.
Het onderwerp “Rusland” vergt nog veel meer graaf- en zoekwerk …Daar is al 30 jaar aan propaganda over het Russische gevaar aan vooraf gegaan, bij onze ouders en grootouders al vanaf de Koude oorlogstijd. Deze aangeleerde programmering is niet even in twee uur bij sturen.
Homerus zei het al: “gebrek aan kennis is de bron van alle kwaad”. Roger Waters is zo’n mens die op zoek is gegaan naar de reden waarom de Russen jarenlang consequent zijn gedemoniseerd. Hij begon zich af te vragen “Wat zit hier achter en waarom is het tot deze vreselijke oorlog gekomen?”
President Xi Jinping in Moskou
26 maart 2023
De afgelopen week was de Chinese president Xi Jinping op bezoek bij zijn Russische ambtsgenoot Vladimir Poetin in Moskou. Bij het afscheid sprak Xi tegen Poetin: ‘We zien een verandering komen zoals we die de afgelopen honderd jaar niet meer hebben gezien. En we gaan deze verandering samen in gang zetten.’
Deze overeenstemming van president Xi Jinping met president Poetin is niet alleen een bevestiging van hun bondgenootschap, het is ook de boodschap aan de rest van de wereld. De woorden van Xi vatten de verandering van de tijdsgeest goed samen. Na honderd jaar van Westerse dominantie lijkt er nu een tijd aan te breken waarin de Verenigde Staten en haar Westerse bondgenoten niet langer alles alleen kunnen besluiten en bepalen. Het is een machtsverschuiving in de wereld, van een door de Verenigde Staten aangestuurde unipolaire wereldorde naar een multipolaire wereldorde , waarvan het zwaartepunt in het Oosten ligt en waarin China de leiding lijkt te nemen.
Als de dag van gisteren herinner ik mij de armoede van de Russen en de Chinezen in de jaren negentig, ongeveer dertig jaar geleden. De Berlijnse Muur was gevallen en het Westerse kapitalistische systeem was de winnaar.
Drommen Chinezen zag ik in Rusland, de een kwam om te werken in de bouw, de ander kocht een kiosk aan de Siberisch-Russische grens en weer andere Chinezen probeerden van alles en nog wat te verhandelen op de Transsiberie-Express. Midden in de jaren negentig verschenen in Moskou groepen Chinese toeristen die met hun eerst verdiende centen op reis konden gaan. Menig Russisch chauffeur hoorde ik neerbuigende opmerkingen maken over de spugende en rochelende Chinezen die zijn bus niet netjes hadden achter gelaten. Ook hoteliers maakten verontschuldigingen omdat Chinezen al hun etenswaar op de kamers en op de gangen opaten waardoor het hele interieur ernaar rook. En ja, het was een penetrante lucht, een mengsel van etensresten en kledingstukken die niet gewassen waren. En toch dacht ik vaak als ik met hen in de lift stond waar de walm op mij afkwam, wat mooi dat deze mensen nu ook mogen reizen en kansen in het leven kunnen grijpen.
Omstreeks het jaar 2010 zag je, alleen al aan het uiterlijk van veel Chinezen en Russen dat de zwaarste tijd voorbij was. Miljoenen Chinezen waren omhoog geklommen uit de armoede en daarmee verdween ook de indringende geur of spugende Chinees uit het Russische straatbeeld. Op sociaal gebied voelden ze zich verbonden met de Russen omdat beide volken de meest moeilijke jaren hadden doorgemaakt en deze hadden overleefd. Op het internationale toneel leken beide landen, weliswaar onafhankelijk van elkaar, het zelfvertrouwen terug te krijgen omdat ze hun land weer op de rails hadden gekregen. Rusland bleef gericht op Europa en China begon over de hele wereld te handelen en te investeren.
Ik heb nooit begrepen waarom het Westen, en met name Amerika de afgelopen 20 jaar niet meer heeft ingezet op samenwerking met deze opkomende landen. Iedereen zou toch moeten kunnen aanvoelen dat je de welvaart niet alleen voor jezelf kunt opeisen en dat je in de 21e eeuw anders of breder zou kunnen denken? Maar het Amerikaanse arrogante machtsdenken was al zover in de genen van de leiders doorgedrongen dat er alles aan gedaan werd om Rusland buiten de deur te houden en om China’s macht in te dammen. Een voorbeeld hiervan is het extreme demoniseren van Rusland, dat de afgelopen twintig jaren zijn vruchten heeft afgeworpen. Een zelfde lot trof China maar dan minder frequent en meer recent. Alle initiatieven uit Rusland en China die niet aansloten bij het Westerse wereldbeeld probeerde men te marginaliseren, te bagatelliseren of zelfs te ridiculiseren. Het resultaat is dat het voorheen pro-Europese Rusland in de armen is geworpen van de opkomende wereldmacht China. Dat proces was al voor de oorlog in Oekraine gaande. De oorlog heeft het alleen versneld. Overal in Moskou, waar voorheen de Westerse bedrijven en mensen op straat te zien waren, zijn nu de Chinese letters en Chinese bedrijven zichtbaar. Veel Russen gaan hun Audi’s en Peugeots vervangen door Chinese auto’s. Mijn pro-Europese Russische vrienden en kennissen, wel of niet regeringsgezind, hoor ik de afgelopen maanden zeggen: “We hebben geen andere keuze meer, het is genoeg geweest met de jarenlange anti-Rusland propaganda. Hoe we ook met Europa verbonden wilden zijn, ons respect voor jullie is gedaald omdat jullie je grotendeels laten regeren door de Verenigde Staten’.
Drie dagen lang was president Xi Jinping in Moskou. Het hoofdonderwerp was dan ook het unilaterale handelen van de Verenigde Staten, dat bij steeds meer landen buiten de VS en Europa wrevel opwekt. En dit proces gaat in versneld tempo door. Deze landen omvatten meer dan 80% van de wereld waaronder China, India, Zuidoost Aziatische landen en het Midden Oosten en vele Zuid Amerikaanse landen. Ook Iran en Saoedi-Arabië, notabene elkaar aartsvijanden, hebben zich aangesloten bij de nieuwe wereldorde . Tevens is er gesproken over verdergaande economische en financiële samenwerking. Beide landen zijn al jaren bezig met een nieuw monetair stelsel als tegenwicht tegen de Amerikaanse dollar.
Terwijl China en Rusland steeds verder naar elkaar toegroeien en vele andere landen zich hebben aangesloten krijgt de nieuwe wereldorde langzaam vorm. Europa zakt steeds verder weg als kolonie van Amerika.
De Duitse protestmarsen
7 maart 2023
Afgelopen zaterdag loop ik met mijn bijna 89-jarige vader door het centrum van Munster in Duitsland. Na een heerlijke Kaffee und Kuchen lopen we verder door de prachtige historische straatjes. We bekijken het Rathhaus waar lang geleden de Vrede van Munster was getekend. Bij het naar buiten gaan botsen we als het ware op een protestmars. Sommige winkelende mensen blijven staan, anderen lopen door. Met veel getoeter en getrommel worden de borden en vlaggen omhoog gehouden: ‘Nein zu NATO’.
Duitsland heeft veel protestacties gehad het afgelopen jaar. In de grote steden waren meerdere malen honderdduizenden mensen op de been. Veel Duitsers protesteren tegen de hoge gasprijzen, tegen het leveren van tanks en materieel voor Oekraine en tegen de NAVO in het algemeen.
Mijn vader praat met een Duitser naast hem die ook is blijven staan. Vanwege het geluid krijg ik het gesprek niet mee maar ik voel wel dat de Duitse meneer ergens heel kwaad over is. Als de stoet voorbij is voeg ik me bij hen waar ik midden in het gesprek meekrijg dat de Duitser zijn bedrijf waarschijnlijk moet sluiten vanwege de sancties en de hoge gasprijzen van afgelopen jaar. Overal in Duitsland lopen de emoties hoog op. Niet alleen vanwege de NAVO politiek maar ook vanwege de verslechterde economische situatie. Mensen uit alle lagen van de maatschappij laten van zich horen.
Terwijl de Duitse regering wordt opgezadeld met opgedrongen wapenaankopen in de Verenigde Staten, wordt de Duitse industrie door de aanslag op North Stream onderuitgehaald en via een speciale subsidieregeling naar de VS gelokt. Ondertussen nemen Amerikaanse bedrijven de activiteiten in Rusland van de Duitsers over. Het Duitse Wirtschaftswoche schrijft:
‘Ondanks alle sancties blijft de Amerikaanse industriegigant General Electric zaken doen in Rusland. Bij het onderhoud van de elektriciteitscentrales profiteren de Amerikanen nu van het feit dat hun rivaal Siemens Energy vorig jaar alle activiteiten in Rusland heeft beëindigd’.
Het dubbelspel van de Verenigde Staten met betrekking tot de sancties die Europa moet aanhouden maar die niet gelden voor de Verenigde Staten, blijkt ook uit het feit dat de Amerikaanse regering een vrijstelling van de sancties verleent voor reeds gebouwde installaties. Blijkbaar doet General Electric op deze basis nog steeds onderhoudswerkzaamheden in Rusland. Het concern geeft volgens Wirtschaftswoche hierover geen uitleg.
Het Duitse zakenleven is al maanden in fel debat met elkaar. Kleine of middelgrote bedrijven tot en met hele grote concerns doen al eeuwen zaken in Rusland. Van oudsher is Duitsland gericht op het Rheinlandse model (gericht op het Westen en Oosten) terwijl wij in Nederland het Angelsaksische model in de genen hebben zitten (handel op zeemachten als Groot Brittannië en Amerika). Vooral de laatste dertig jaar hoort Duitsland tot de grootste investeerders van Rusland. Het is onderhand tot iedere Duitser doorgedrongen dat de oorlog in Oekraine ook een oorlog tegen Europa en tegen het economisch zwaargewicht Duitsland is.
De oorlog die voorkomen had kunnen worden – 1 jaar later
21 februari 2023
De vreselijke oorlog tussen Rusland en Oekraïne had voorkomen kunnen worden. De NAVO versus Rusland is de hoofdreden van dit drama. ‘Geef ons de garantie dat Oekraïne neutraal blijft’ vroeg Rusland voor een laatste keer aan de NAVO en het Westen een goed jaar geleden (december 2021 , en al vanaf 2008 bij de NAVO conferentie van Boekarest). Het was aan dovemansoren gericht, er werd geen rekening gehouden met Ruslands veiligheidswensen. Er kwam geen antwoord.
Rusland begon de invasie op 24 februari 2022 en het Westen reageerde vol ongeloof en afschuw. Het eerste wat het Westen deed was een groot pakket aan sancties opleggen aan Rusland. Toen volgde het confisqueren van alle Russische bezittingen in het Westen. Westerse landen sloten hun luchtruim voor Russische vliegtuigen. Vervolgens kwam er een algehele cancelcultuur van theaters, musea en concertzalen waar Tsjechov, Tsjaikovski, Catharina de Grote of Tolstoi op het programma stond. De media draaiden overuren en iedere zelfverklaarde Ruslandexpert mocht zijn visie als waarheid verkondigen. De Rusland-Poetinhaat begon gruwelijke vormen aan te nemen.
Voedingsbodem Ruslandhaat
De voedingsbodem voor deze Ruslandhaat is al jaren geleden gelegd en het was nu een kleine moeite om het anti-Ruslandvuur te laten oplaaien in onze Westerse hersenen. Ja, Poetins regering is verantwoordelijk voor deze invasie die nu al duizenden mensenlevens heeft gekost. Maar Amerika en de NAVO zijn verantwoordelijk voor deze oorlog op het Europese continent.
Al jarenlang ben ik verbaasd over hoe je ons Westerlingen kunt laten geloven in één waarheid. Maar het afgelopen jaar ben ik verbijsterd over onze media en politiek. Natuurlijk sneuvelt de waarheid in oorlogen als eerste, maar dat het grootste deel van de Nederlanders zo makkelijk kan worden meegesleurd in deze anti-Rusland hetze is ronduit gevaarlijk. Ik had nooit gedacht dat zelfstandige of intelligente Westerlingen in 2022 zo maar één kant van het verhaal zouden accepteren. Ook de Russische media zijn het afgelopen jaar geradicaliseerd, met dat verschil dat zij de afgelopen 20 jaar hun burgers minder anti-Europese sentimenten hebben voorgeschoteld. In het Westen mag je toch hopen dat we iets meer hebben geleerd over hoe propaganda werkt maar helaas worden ook vandaag de dag leugens (denk ook aan de Irak-massavernietigingswapens-leugen) over Russische barbarij in Oekraïne als waarheid verkondigd.
Waar twee vechten …
Hoe vaak zat er de laatste jaren iemand in onze talkshows of nieuwsprogramma’s die de Russische kant van het verhaal verwoordde? Zat er ooit een Rus in onze serieuze praatprogramma’s die kon uitleggen waarom de Russen zo teleurgesteld in ons zijn? Waar blijven onze waarom-vragen? De hoofdvraag is en blijft: vraag het je tenminste af waarom de Russische regering zo boos is geworden.
Deze oorlog is niet in 2022 begonnen. Hij begon in 2014 op het Maidanplein in Kiev. Als ik niet zelf getuige was geweest van alle prominente neoconservatieve Amerikanen die in Oekraïne aan- en af vlogen dan had ik waarschijnlijk nooit geloofd dat er een regime change in Kiev was uitgevoerd. Dat woord hoorde bij Irak of Libië, maar niet bij Oekraïne. Maar hoe meer ik met eigen ogen heb gezien en heb meegemaakt, hoe meer ik de laatste jaren studie heb gemaakt van deze Amerikaanse machtsoorlog, die helaas over de ruggen van de Oekraïners wordt uitgespeeld. De oorlog begon als een strijd tussen Oekraïners en Russen, maar het is een strijd tussen Rusland en Amerika. De basis voor deze oorlog begon 30 jaar geleden (het einde van het communisme), waar Amerika de winnaar van de Koude oorlog was. In plaats van met Rusland een band op te bouwen bleek dat er in de opeenvolgende Amerikaanse regeringen geen plaats was voor de Russische Federatie. De Westerse arrogantie nam toe. De NAVO breidde uit tegen de belofte in, de Kleurenrevoluties werden gefinancierd door Westerse NGO’s en de media en politiek werden aangestuurd om anti-Rusland verhalen telkens te benadrukken.
‘Russians out, Americans in and Germans down’
De ‘hogere’ politiek achter dit alles is de machtsstrijd tussen de Verenigde Staten en de NAVO enerzijds en Rusland anderzijds, waarbij wij, gewone burgers, geen informatie kregen over de Wolfovitsj-doctrine of om in NAVO termen te spreken ‘Full Spectrum Dominance’. Ooit omschreef de NAVO-secretaris-generaal Hastings Lionel Ismay het doel van de NAVO als volgt: ‘To keep the Russians out, the Americans in and the Germans down.’ Het komt er in het kort op neer dat de Amerikanen niet willen dat Europa een normale verhouding met Rusland zou kunnen opbouwen. Daardoor zou Europa met Rusland een sterke macht op het Euraziatische continent kunnen worden. Ieder initiatief waarbij de EU goede banden met Rusland zou kunnen ontwikkelen, zou op den duur gecanceld worden door de VS (denk aan de gasexplosies in de pijpleiding van North Stream). Europa moest onder de paraplu van Amerika blijven. Deze hele geopolitieke strijd gaat er over wie die macht heeft over het Euraziatische continent.
‘Van Vladivostok tot Lissabon’ was de laatste 20 jaar een trendy zin bij de Russische middenklasse. Russen wilden bij Europa horen! Rusland heeft de grondstoffen en Europa de handelsgeest en democratie. Daarbij delen we duizend jaar geschiedenis met elkaar op economisch, cultureel en christelijk gebied. Oekraïne had op dit Euraziatische continent een prachtige neutrale brugfunctie kunnen hebben, gelegen tussen Europa en Rusland. De VS tolereerde dit niet. Het doel is ‘to weaken Russia’ zei de Amerikaanse minister van Defensie Austin opnieuw in april 2022, een geopolitieke machtsstrategie die al 30 jaar aan de gang is. De meeste Russen bleven naïef geloven dat de toekomst in Europa lag. Dat er geen plek voor hen was werd langzaam duidelijk.
Geopolitiek schaakbord
Daarmee wil ik de onafhankelijkheidsstrijd van Oekraïne niet ondergraven. Hun instabiele land is pas 32 jaar jong en werd in die jaren getergd door wanbeleid, zwakke presidenten, corrupte oligarchen, een gefrustreerde bevolking en getrek aan beide kanten tussen Europa en Rusland. Oekraïners demonstreerden terecht op het Maidanplein in 2014 voor een corruptievrij land, voor vrijheid en democratie en de Europese waarden. Onbegrijpelijk blijft het toch dat het Westen Oekraïne dwong om een keuze te maken tussen Rusland en het Westen. Ik weet ook dat een groot deel van de aanwezige jongeren en intellectuelen moedeloos was van het wanbeleid van hun leiders en hun oligarchen. Zij waren ook naïef en geloofden de Hans van Baalens, de Joe Bidens, de Clintons, de McCains, de Nulands, de Soros-aanhangers en vele anderen die hen de mooiste beloften deden. De CIA en NAVO-kopstukken hadden een dubbele agenda die de Oekraïners vandaag de dag pas gaan ontdekken. Zij, en hun jonge onervaren president Zelensky, waren en zijn een pion op het grote geopolitieke schaakbord. Helaas zullen zij de wrange gevolgen hiervan pas de komende jaren gaan ondervinden.
Nieuwe wereldorde
We zitten midden in het ontstaan van een nieuwe wereldorde. Amerika en Europa doen wel alsof de hele wereld tegen Rusland is maar dat is onze propaganda. Circa 80% van de andere landen waaronder, China, India, de ASEAN-landen en de Sjanghai Cooperation, bundelen de krachten en willen niet meer gekoeioneerd worden door de unilaterale macht Amerika. Zij willen een nieuwe wereldorde waarin China, India en Rusland een belangrijke rol spelen in de multilaterale wereldorde. Zij hebben elkaar ook gevonden in hun afkeer van het oprukken van de neoliberale waarden en alle excessen die hiermee gepaard gaan. En ten slotte voeren ze een gemeenschappelijke strijd tegen de almachtige dollar, waarvoor een nieuw geldsysteem in de plaats zal komen.
Europa is Rusland kwijtgeraakt. Een duizendjarige band is kapot. Rusland keert zich naar het Oosten. Dat het Westen (Amerika en Europa) ook zeer veel boter op het hoofd heeft, zal pas de komende jaren tot ons doordringen.
Banderaplein, Banderastraat, Banderalaan en Bandera standbeelden
17 februari 2023
Bijna alle Tolstoi-straten in West-Oekraïne hebben de laatste maanden een nieuw straatnaambordje gekregen. Arme Leo Tolstoi, wat kan hij eraan doen dat een oorlog tussen Oekraïners en Russen is uitgebroken? Hij leefde immers in de 19e-eeuw. Maar dat zijn naam werd ingewisseld voor een nazicollaborateur uit de Tweede Wereldoorlog met duizenden doden op zijn geweten, is een grof schandaal. Het ultranationalistische bestuur van de stad Vinnitsa prijst zichzelf omdat het de Tolstoistraat nu heeft omgedoopt tot Stepan Banderastraat. De gemeenteraad van de stad Vinnitsa zegt dat ze ‘speciale aandacht besteedt aan het herdenken van degenen die ze beschrijven als “helden van de nationale bevrijdingsstrijd”.’
In veel andere West-Oekraïense steden lijkt het een wedstrijd wie het beste jongetje van de klas is en de meeste straten, pleinen of gebouwen hernoemt. Welke stad heeft de meest actieve deelnemers aan deze landelijke actie? Er zijn straten in het land die worden hernoemd naar Ivan Treiko, een van de chefs van de militaire inlichtingendienst van de UPA (een paramilitaire groepering die samenwerkte met de nazi’s). In de tweede Wereldoorlog werden etnische zuiveringsoperaties tegen de Polen, Joden en Russen bevolen door nazi-Duitsland en uitgevoerd door Oekraïense eenheden. In Kiev is een van de grote straten die was genoemd naar Sovjetmaarschalk Rodion Malinovsky (een Oekraïense maarschalk die Odessa en Zuid-Oekraïne bevrijdde van de nazi’s in 1943-1944) hernoemd naar het beruchte Azov-regiment, dat openlijk ervoor uitkomt dat het regiment bestaat uit neonazi’s.
Lange tijd heb ik niet kunnen geloven dat er zo openlijk geflirt werd met het ultrarechtse gedachtegoed. De hakenkruizenmars op de 1 januari in Kiev was toch iets voor een kleine groep, hoopte ik, want ook al willen West-Oekraïners Europees ‘doen’, toch zullen ze wel begrijpen dat je met deze extreem rechtse opvattingen vooral niet scoort in Brussel. Maar hierin heb ik me vergist de laatste jaren. Sommige West-Oekraïense mannen uit de ‘betere klassen’ – die er niet anders uitzien dan onze Europese veertigers en vijftigers met de juiste haarsnit en het juiste kostuum – hebben openlijk rechtse of ultrarechtse ideeën.
Zo verbaasde ik mij er ook over toen ik deze zomer Oekraïners terug naar huis begeleidde. We kwamen in de stad Lviv aan en circa dertig Oekraïners die in Nederland waren geweest werden door hun familieleden of vrienden verwelkomd. De twee Nederlandse chauffeurs van de bus, de twee mensen van vluchtelingenwerk en ikzelf gingen terug naar Nederland maar … een Oekraïense afgevaardigde van de gemeente Lviv wilde ons nog naar een plek brengen waar hij de ‘grote Oekraïense vrijheidsstrijder’ een ode wilde brengen. Het was maar een kilometer verderop. De jonge, goed uitziende vijftiger met een Italiaans baardje en een modieus pak wees de chauffeurs de weg en enkele minuten later stopten we op een plein met vier enorme zuilen. Hiervoor stond een groot standbeeld, alsof ik op afstand een standbeeld van Lenin zag in een modern jasje. Maar al gauw had ik door dat het een immens standbeeld was van Stepan Bandera. Voor zijn standbeeld lagen bloemen. Stepan Bandera die in de Tweede Wereldoorlog een nationalistische beweging leidde die verantwoordelijk was voor vele wreedheden en moorden tegen Russen, Joden en Polen, wordt al vanaf 2014 (in 2005 zelfs door president Joesjenko geïnitieerd) door de Oekraïense autoriteiten beschouwd als een nationale held. Op de terugweg vroegen mijn Nederlandse collega’s waarom ik in de bus bleef. Ik zei alleen maar: ‘ Weten jullie wel wie die man van dat standbeeld is?!’
Gebrek aan kennis is de bron van alle kwaad.
Homerus
What about the Russians? (Hoe staan de Russen in dit drama?)
6 februari 2023
Via Twitter laat de NOS enkele filmpjes van Russen zien die in de camera zeggen hoe verbijsterd zij zijn dat Duitsland Leopard tanks gaat leveren. ‘Schaam jullie in Europa dat jullie zo aan de leiband van de VS lopen, weten jullie nog wat de Duitse tanks hier hebben aangericht in de Tweede Wereldoorlog?! Dat kwam ook door de Duitse propaganda van toen.’ Een andere meneer zegt: ‘Schaam jullie dat jullie ons land zo eenzijdig afbeelden.’ Een jonge vrouw vertelt dat zij denkt dat haar land verdedigd moet worden tegen de NAVO, een zestiger dat Westerse journalisten bang zijn voor hun baantje als ze niet schrijven wat het Westers narratief voorschrijft. Een andere vrouw loopt door alsof ze doodmoe is van de propagandaoorlog.
Bij de meeste Westerlingen (Nederlanders) die dit zien gaat de knop meteen om. Gedachten zullen door hun hoofd schieten als: die jonge Russen zijn gewoon bang om hun mening te geven omdat ze opgepakt worden. En die oude mensen staan achter Poetins regering omdat ze allemaal gehersenspoeld zijn omdat ze naar de staatstelevisie kijken.
Is het allemaal echt zo eenvoudig? Zijn Russen nou gek geworden of zijn wij het? Ons Westerse hoofd is er zo van overtuigd dat Russen massaal geïndoctrineerd zijn dat het gewoon niet meer in ons brein te krijgen is dat Russische mensen een andere kant van het verhaal kennen. Dat er daadwerkelijk vele Russische jongeren zijn die hun land willen verdedigen of onderzoek hebben gedaan waarom het allemaal zo ver is gekomen, komt niet eens meer bij ons op. Als de Westerse media zeggen dat oude mensen Poetin steunen, dan denken we veelal aan oudere Russen met een hoofddoek op, een slecht gebit, een stoffig kamertje in een Sovjetflat of een man behangen met Sovjetmedailles. Dat er tussen deze ‘ouderen’ vele professoren, leraren, chirurgen, technici, operazangeressen of gewone arbeiders zitten, die al veel langer weten dan Westerlingen hoe je met censuur om moet gaan, dringt nauwelijks nog bij ons door. Russen weten veel beter hoe je tussen de regels door moet lezen of kijken. Daarbij hebben Russen de afgelopen jaren het mooie Europa leren kennen. Ze bezochten Londen, Parijs of Amsterdam en weten veel van de Europese cultuur en maatschappij. Wij westerlingen daarentegen weten vrijwel niets over hun land of over hun mensen (behalve de enkele toerist die de Hermitage bezocht of de zakenman of -vrouw die voor business in Rusland was)
Ook de Russen hebben het afgelopen jaar veel moeten verwerken. Vanaf het begin van de invasie op 24 februari 2022 en een half jaar daarna heb ik Russen nog nooit zo gepolariseerd gezien. Ze hebben vreselijke ruzies met elkaar gevoerd (en doen dat nog). De meesten waren in diepe shock omdat ze nooit hadden kunnen vermoeden dat hun regering het Oekraïense broederland zou binnenvallen. Bijna alle Russen hebben familieleden in Oekraïne en andersom.
Hoe anders is de situatie nu bijna een jaar later in februari 2023. Meer dan 60% van de Russen staat achter hun regering. Ca. 20% is tegen, ca. 10% weet het niet en weer anderen houden zich stil of zijn naar het buitenland gevlucht. Hoeveel onmacht en verdriet er ook bij hen is, Russen willen geen oorlog, zij willen vrede, net als wij. Maar de schok van een jaar geleden en de boosheid die zij voelden naar hun eigen regering, is veel minder aanwezig. En dat komt echt niet omdat ze allemaal de staatstelevisie geloven of omdat ze bang zijn om opgepakt te worden. Dit keer is de schok over het Westen groot, alsook de woede naar de Amerikaanse en Europese regeringen. Russen hebben hun huiswerk gedaan en ze hebben zich ingelezen.
Al langere tijd begon het veel Russen op te vallen dat hun land wel extreem gedemoniseerd werd. Poetin als ex-KGB’er, gaspolitiek als machtsmiddel, het expansionistische Rusland, Navalny en de oppositie, de Skripal-affaire, de trollenfabrieken, de dopingschandalen, de corruptietoestanden, Russiagate, gevangenissen en Siberiëkampen, om zo maar wat voorbeelden te noemen. Enkelen haalden hun schouders op, anderen vonden alles kort door de bocht en weer anderen dachten naïef dat het Westen het wel het beste kon weten, want daar is vrijheid voor de gevestigde media.
Dit keer lieten de Russen zich niet leiden door de Westerse ‘waarheid’. Ze moesten zelf op zoek, omdat deze oorlog hen in het hart raakt. Dit keer wilden ze zelf bepalen wat waar is en wat niet, omdat Oekraïners hun neven en nichten zijn. Of omdat etnische Russen al eeuwenlang met Oekraïners verbonden zijn (behalve met West-Oekraïne). Dit keer hadden ze geen Westerse ‘vrije pers’ of Europese ‘waarheid’ nodig. Het resultaat van deze zelfstudies is dat zij diep en diep teleurgesteld zijn in het Westen. Van NAVO-gepush in Oekraïne tot politieke inmenging in Kiev, van de Maidan-regimechange tot het opzetten van Oekraïners tegen Russen … Een burgeroorlog tussen deze twee volkeren was het gevolg en het verraad van het Minsk-akkoord was de druppel. En geloof me, Russen houden niet van een slachtofferrol en bleven de Europa-berichtgeving vaak geloven. Maar dit keer ging het om hun familieleden of Slavische broeders die elkaar doden op het slagveld. Wat waren de oorzaken? Zij checkten alles zelf, telefoneerden en appten met elkaar of scholden elkaar de huid vol in de gemeenschappelijke taal. Dit keer bepaalt de Rus zelf wat Russische of Westerse propaganda is.
Het gevolg is dat we er in het Westen zeer belabberd vanaf komen. Maar in ons Westers hoofd kunnen we ons niet voorstellen dat Russen ons voor een groot deel verantwoordelijk stellen voor het aanwakkeren van deze Slavische broederstrijd. Want Russen zijn gehersenspoeld en geloven hun staatstelevisie en de jongeren zijn bang om opgepakt te worden.
De Wolfowitz-doctrine en de Amerikaanse neoconservatieven
27 januari 2023
Ik zie op het internet een videofragment uit 1997 van Joe Biden, die toen nog als jonge senator een gezelschap opzweept om de NAVO uit te breiden. Rusland had geprotesteerd waar dit nou voor nodig was. Het Westen had immers beloofd om geen centimeter verder naar het oosten uit te breiden, dus hier was geen enkele reden voor, niemand bedreigde iemand anders. Bovendien waren we toen nog in de euforische periode dat we werkten aan een hereniging tussen West en Oost. De Russen geloofden toen nog heilig dat het Westen met hen zou samenwerken. Toen de Russen hoorden dat enkele Amerikanen (waaronder een jonge, onbekende Joe Biden) toch een uitbreiding van de NAVO wilden doorzetten, dachten zij dat om een klein groepje onbelangrijke lieden ging. Het Westen en de NAVO zouden zich heus wel aan hun woord houden. Toch reageerden enkele realistische Russen met de opmerking dat als de NAVO toch zou uitbreiden dit het vertrouwen ernstig zou schenden. Wie weet, dan konden de Chinezen wel eens een alliantie met Rusland willen vormen. Op de video zie je een nog jonge, overmoedige Joe Biden die sluw lacht: ‘En wat dan nog?!’ schampert hij cynisch en vervolgt op arrogante toon: ‘Dan gaan ze toch lekker een alliantie met China aan. Of als dat niet lukt dan kunnen ze het altijd nog met Iran proberen!’ Gehoon volgt.
Dat het ooit waarheid zou worden dat Rusland zich van het Westen afkeert om samen met China (plus Iran en andere landen) de nieuwe wereldorde te gaan bepalen, zullen Joe Biden en zijn neoconservatieve maatjes toen nog niet hebben kunnen denken. En dat deze landen niet meer onontwikkeld of middeleeuws zijn, zoals Biden toen suggereerde, zal hem nog veel minder bevallen.
De speech van Biden in 1997 geeft aan hoe arrogant deze Amerikanen waren geworden na het winnen van de Koude Oorlog. Het getuigt van hun geloof in Amerika’s alleenheerschappij. De neoconservatieve Dick Cheney en Paul Wolfowitz hadden dit vlak daarvoor beschreven in de zogenoemde Wolfowitz-doctrine. Deze Wolfowitz-doctrine gaat ervan uit dat Amerika, na de val van de Sovjetunie, de enig overgebleven supermacht van de wereld is en dat dit zo moet blijven. Rusland wordt in het bijzonder als mogelijke dreiging genoemd en het document bepleit tevens vergroting van de Amerikaanse invloed in de voormalige Sovjetrepublieken, waaronder Oekraïne.
Waarom hebben we in de Westerse media niet meer informatie gekregen over deze kwalijke Amerikaanse doctrine die het denken van de afgelopen dertig jaar heeft bepaald van deze neoconservatieven in de VS? Hun aanhangers zitten trouwens zowel bij de Democraten als bij de Republikeinen). Een kritische Edward Kennedy omschrijft de Wolfowitz-doctrine als volgt: ‘a call for 21st century American imperialism that no other nation can or should accept’.
Lang begreep ik in Rusland – waar ik toen volop leefde en werkte in Westerse samenwerkings- en begeleidingsprogramma’s – niet waarom bepaalde prestigieuze projecten werden tegengewerkt of eerst werden goed gekeurd om jaren later weer te worden gedwarsboomd. Wat wist ik toen nog van Dick Cheney, Donald Rumsfeld, Joe Biden of Paul Wolfowitz, die toen al hadden besloten dat er maar één ‘exceptional country’ is en dat er weinig plaats voor Rusland zou mogen zijn. Later kreeg ik steeds meer inzicht en zag in de praktijk hoe Russisch-Amerikaanse samenwerkingsprojecten werden gedwarsboomd, om vervolgens heel subtiel Rusland buiten de deur van Europa te houden. Nog later ging het erom om Rusland vooral tegen te werken en uiteindelijk om Rusland te demoniseren.
Jeffrey Sachs (Columbia University) die de Russische regering onder Gorbatsjov en Jeltsin adviseerde, vertelde deze week aan de alternatieve media hoe ook hij jarenlang werd tegengewerkt door zijn eigen Amerikaanse regering. Ook hij was naïef en kon het lang niet geloven. De Wolfowitz-doctrine werkte heel subtiel.
Ook de regime changes in Irak, Libië en Oekraïne waren onderdeel van ditzelfde neoconservatieve verdeel-en-heersbeleid. Dertig jaar lang hebben deze neocons de Amerikaanse politiek bepaald. Jarenlange ontwrichtingen op de wereld zijn het gevolg, met als meest dramatische hoofdstuk Oekraïne, waar een gruwelijke oorlog uit is voortgekomen. Het lijkt de neocons en Joe Biden te zijn gelukt om Rusland buiten het Westen te sluiten. ‘Laten ze maar met armmoedig China verder gaan,’ hoonde hij nog in 1997.
Ik ben benieuwd hoe Amerika en Europa over tien jaar tegen de nieuwe alliantie Rusland-China aankijken (waar zich ondertussen Iran, de BRICS en de Shanghai Cooperation bij hebben aangesloten), die we helaas zelf hebben gecreëerd.
‘To keep the Russians out, the Americans in and the Germans down.’
15 januari 2023
Een jaar geleden, op 17 december 2021, presenteerde de Russische regering haar veiligheidsgarantie aan de VS en de NAVO. Na jarenlange NAVO-expansie in Oost-Europa wilde Rusland op papier de garantie hebben dat Oekraïne geen lid van de NAVO zou worden. Deze rode lijn van het Kremlin was al in 2008 en 2014 genoemd en deze derde keer was het zeer serieus. Wekenlang kwam er geen antwoord van de NAVO en de VS, tot op 10 januari 2022 de reactie was: ‘Het opendeurbeleid van de NAVO is heilig, Oekraïne weigeren is geen op optie.’
De afgelopen maanden werd ik in mijn lezingen het meest geconfronteerd met opmerkingen uit het publiek in de trant van: ‘Maar de NAVO had helemaal niet de intentie om Oekraïne het lidmaatschap te geven!’ Soms denk ik: is dat nou ons geweten sussen? Soms denk ik: dit is nou de kracht van de Westerse berichtgeving. En weer een andere keer denk ik dat het begrijpelijk is omdat veel Nederlanders dit complexe geopolitieke-militaire hoofdstuk niet hebben gevolgd. Dan weer zie ik hoe dubbelzinnig de berichtgeving en politiek over dit onderwerp is (voorbeeld NRC 30-11-22: ‘NAVO herhaalt: Oekraïne is welkom als lid’). Los van de belofte die we Rusland 31 jaren geleden hebben gedaan om de NAVO geen centimeter naar het Oosten uit te breiden (en ja, in Rusland is ‘je woord geven’ heiliger dan in het Westen), heeft het Westen deze belofte flink aan zijn laars gelapt. Extremer nog, het uitbreiden van de NAVO was niet alleen bedoeld om Rusland buiten te sluiten maar ook om tégen Rusland te zijn.
De ‘hogere’ politiek achter dit alles is de machtsstrijd tussen Amerika/de NAVO enerzijds en Rusland anderzijds, waarbij wij, gewone burgers, nauwelijks informatie kregen over de Wolfovitsj-doctrine (Amerika moet de alleenheerschappij behouden) of – om in NAVO termen te spreken – Full Spectrum Dominance. Ooit omschreef NAVO-secretaris-generaal Hastings Lionel Ismay het doel van de NAVO als volgt: ‘To keep the Russians out, the Americans in and the Germans down.’ Het komt er in het kort op neer dat de Amerikanen liever niet zien dat Europa een goede verhouding met Rusland opbouwt. Daardoor zouden Europa en Rusland een sterke macht op het Euraziatische continent kunnen worden. Ieder initiatief waarbij de EU goede banden met Rusland zou kunnen ontwikkelen, zou op den duur gedwarsboomd worden door de VS (denk aan de explosies in de gaspijpleiding van North Stream). Europa moet onder de paraplu van Amerika blijven. Deze geopolitieke strijd gaat erover wie die macht heeft over het Euraziatische continent.
Als vele Nederlanders zeggen dat er geen sprake van was dat Oekraïne als NAVO-lid zou worden toegelaten, waarom konden de NAVO en de VS dan op 17 december 2021 niet de garantie aan Rusland geven dat Oekraïne neutraal zou blijven? Wat zou Oekraïne dan bespaard zijn gebleven? Wat was Europa in de toekomst bespaard gebleven? Wat was de Russen bespaard gebleven? Wat was er zo erg geweest aan een neutrale status voor Oekraïne, zoals Finland of Zwitserland dat hebben? Welke kansen waren geweest voor het land om een brugfunctie te vervullen tussen Europa en het Euraziatische continent met Rusland?
De Duitse Propaganda in de jaren 30 en de Westerse Propaganda anno 2023
10 januari 2023
Het blijft de grootste fascinatie in mijn leven hoe je mensen massaal kunt indoctrineren. Als kind groeide ik op aan de grens met Duitsland. We genoten van de kerstmarkten in Bad Bentheim, we zagen de keurig aangelegde wegen en huizen en verbaasden ons over de grote economische verworvenheden van de Duitse industrie. En dan Berlijn, wat een stad met een mega geschiedenis. Vaak was mijn vraag aan mijn vader; hoe kon het, dat die pientere en bekwame Duitsers zo massaal gehersenspoeld konden worden en in de jaren 30 één kant van het verhaal geloofden? Van hoge pieten tot armoedzaaiers, van jonge mensen tot hoogbejaarden, van links- tot rechtsgeoriënteerde Duitsers? Om vervolgens een gruwelijke oorlog ingetrokken te worden. Hoe konden die meeste neuzen één kant uit worden geduwd, zodat de meeste mensen geloofden in één waarheid, die van het nationaal socialisme? Wat gebeurt er met je als je iedere dag dezelfde nieuwsberichten en politiek voorgeschoteld krijgt? Dat hier het drama van de Tweede Oorlog uit is voortgekomen weten we, maar je zou toch denken dat zo’n massale propaganda in de huidige tijd niet meer kan gebeuren.
En dat lijkt nu precies wat in ons land wel gebeurt. Ieder uur, iedere dag, iedere week en iedere maand horen en lezen we hetzelfde. Het nieuws gaat over de barbaarse Russen, de desolate staat van het Russische leger, de plunderingen, de duivelse Poetin, de verkrachtingen of de massa-executies die de Russen uitvoeren en ga zo nog maar even door. Hoe makkelijk kun je toch volkeren tegen elkaar opzetten. Het afgelopen jaar ben ik ronduit verbijsterd.
Ik blijf begrip houden voor de vele Nederlanders die ’s avonds het NOS journaal kijken en die deze gevaarlijke Westerse propaganda geloven omdat zij geen of weinig kennis hebben van Ruslands geopolitieke situatie in de wereld, of omdat zij te druk zijn met hun baan of gezin om zich te verdiepen in het conflict, of omdat hen het onderwerp Rusland en de geopolitiek niet interesseert. Maar ik griezel van vele Europese politici die onkundig en betweterig zijn, terwijl je dit van hen mag verwachten. Ik griezel ook van alle mainstreammedia die alleen journalisten of zelfverklaarde Ruslandexperts toelaten die nog meer olie op het vuur gooien. Ik griezel van alle militaire deskundigen die keurig doen wat de NAVO en Brussel hen opdragen. Het meest griezel ik van het honende of arrogante toontje van sommige van deze mensen als ze vertellen hoe zeker zij zijn dat Rusland ten onder gaat, hoe verouderd het leger is, hoe hun economie de omvang heeft van die van de Benelux-landen, hoe geïsoleerd Rusland is in de wereld, hoe Den Haag al bezig is met het Internationaal Tribunaal om Russen te berechten. Want wij hebben het gelijk zogenaamd aan onze kant.
Dat Rusland nog steeds niet ten onder is gegaan aan de sancties of dat het Russische volk nog steeds niet massaal in opstand is gekomen tegen de eigen regering, komt niet eens meer bij hen op. Dat vele Russen Poetins regering zelfs steunen doen we af met de opmerking dat Russen zijn gehersenspoeld of bang zijn om opgepakt te worden door de politie. Dat hun economie redelijk draait en dat Russen een extra stimulans hebben gekregen om hun eigen bedrijven te runnen is ook een feit. Dat ze zelfvoorzienend zijn, voldoende grondstoffen hebben, dat hun roebel stabiel is gebleven en dat de inflatie onder controle is, hoor je zelden. Dat Rusland niet geïsoleerd is maar gesteund wordt in zijn strijd tegen de Verenigde Staten door China, India, de Aziatische en Afrikaanse wereld.
Maar het allerbelangrijkste feit dat we door ons Westers gehersenspoelde hoofd niet meer zien is dat de meeste Russen diep, diep teleurgesteld zijn in ons Westerlingen. Zij weten dat hun land bedreigd wordt door de NAVO en het Westen en daarom bundelen zij de krachten.
Nederlanders moeten blijven geloven in de overwinning van het Westen. Dat het wel eens heel anders kan lopen komt niet eens meer in ons op. Dat is de doodenge hersenspoeling. Dat de situatie aan de NAVO- of Westerse kant wel eens veel problematischer ligt dan nu wordt voorgesteld is nauwelijks bekend. Dat de NAVO en het Westen deze oorlog wel eens kunnen verliezen lijkt niet gezegd te mogen worden. Enkele klokkenluiders zijn er wel maar ze worden buiten spel gezet. Denk aan de Amerikaanse defensieadviseur MacGregor die al maanden waarschuwt voor de misleidende informatie die we in het Westen krijgen. Ook Professor Mearsheimer luidt al jaren de alarmbel over de NAVO-strategie, net als Jeffrey Sachs (Columbia University) over de arrogantie om Rusland buiten te sluiten.
Wij moeten blijven geloven dat Oekraïne de oorlog kan winnen en dat het Westen de goeierik is. Wij in de Westerse wereld zijn niet gehersenspoeld, denken wij. Wij zijn intelligenter want wij hebben vrijheid van meningsuiting, vrije pers, capabele publieke omroepen en wij kunnen zelf nadenken. Wij kennen de waarheid want wij zijn de goeieriken en zij zijn de slechteriken.
