The Queen’s Gambit
december 2020
In de trein krijg ik een gesprek mee van vier jonge mensen die elkaar laaiend enthousiast vertellen over een nieuwe Netflix-serie The Queen’s Gambit, waarin de hoofdpersoon, de Amerikaanse Beth Harmon, naar Moskou afreist om het schaakkampioenschap in de wacht te slepen. ‘Hadden jullie verwacht dat Moskou zo mooi is?’ hoor ik een jonge vrouwenstem zeggen. Een man antwoordt: ‘De beelden zijn echt indrukwekkend en zo modern. En die rit in de auto met plots die imposante kathedraal met gouden koepels.’ Hij vervolgt: ‘Beth dacht dat ze in een grauw, arm en crimineel Moskou terecht zou komen.’ De eerste vrouw vertelt weer verder over de scène waar alle Russische schaakfans in de rij staan voor een felbegeerde handtekening van de schaakster.
In deze Netflix-serie wordt de metropool Moskou prachtig in beeld gebracht en komt de jarenlange liefde van de Russen voor het schaken goed naar voren. Nu gelukkig niet als Sovjet-bezigheid maar als hedendaagse, intelligente en hippe sport.
Wat zou dit voor serie zijn, vraag ik mij af, die deze jongelui zo in vervoering kan brengen en waarin Moskou zo geroemd wordt? Moskou is voor de meeste Nederlandse jongeren een verwegistan en geen stad die in de top-10 staat om naartoe te gaan. Al jaren krijgen we geen aantrekkelijk beeld van Rusland te zien. In de filmindustrie wordt het land geassocieerd met geweld, criminaliteit, prostitutie, kou, ellende of oude KGB-onderwerpen. De oude James Bond-films zijn nog een lachertje vergeleken bij hedendaagse Sodom en Gomorra-onderwerpen, maar altijd zijn de Russen de badguys. Diezelfde middag spreek ik een goede vriend die in Moskou woont. Hij vertelt me dat ook in Rusland The Queen’s Gambit een enorm succes is.
Twee dagen later loop ik mijn buurvrouw, een leuke dertiger, tegen het lijf. Zelden praten we over mijn werk en leven in Rusland maar dit keer begon ze meteen over een film die haar zo had gegrepen en die de fascinerende stad Moskou als decor in de eindfase van de film had. En de hippe Russen die zo goed konden schaken. Of ze een deze weken met me mee kon gaan …
Ohhh… ongekend, één film die de jarenlange westerse propaganda kan doorbreken. Wat een verademing!
Nagorno-Karabach
oktober 2020
Voor jongeren zal Nagorno-Karabach onbekend in de oren klinken maar voor mensen boven de veertig zal het een bekend begrip zijn. Het conflict tussen Armenië en Azerbeidzjan speelde ook in Gorbatsjovs tijd, toen de Sovjetunie op zijn laatste benen liep (1988). Armenië en Azerbeidzjan waren in de 19e eeuw onderdeel van tsaristisch Rusland en in de communistische tijd onderdeel van de Sovjetunie. De regio Nagorno-Karabach ligt geografisch gezien in Azerbeidzjan maar het is een gebied waar ca. 150.000 Armeniërs wonen. Dit is door Stalin zo bedacht om volkeren samen te laten gaan met elkaar, om ze in het gareel te houden of, als het hem uitkwam, tegen elkaar op te zetten.
In de tweede helft van de 20e eeuw leefden de islamitische Azerbeidzjanen en de christelijke Armeniërs redelijk vreedzaam met elkaar. Religie speelde nauwelijks een rol ten tijde van het communisme, omdat de Sovjetunie een atheïstisch beleid voerde. Bovendien spraken de inwoners van alle Sovjetlanden Russisch, gingen ze op vakantie in elkaars land, hadden ze vaak een baan, woning en Lada en beschikten ze over gratis onderwijs en medische zorg. Kortom, een redelijk overzichtelijk bestaan.
Door het naderende bankroet van de Sovjetunie verloren mensen hun baan en alle zekerheden. Dit leidde tot armoede, frustratie en geweld met extreem nationalisme en religieuze conflicten. De oorlog tussen Armenië en Azerbeidzjan om Nagorno-Karabach volgde, een oorlog die zeker aan 30.000 mensen het leven heeft gekost. Vele Nederlanders hebben zich destijds ingezet om Armeense vluchtelingen uit Nagorno-Karabach een tehuis te geven.
In 1991 implodeerde de Sovjetunie. Armenië en Azerbeidzjan werden onafhankelijk. Azerbeidzjan had het geluk slapend rijk te worden van alle olie in de Kaspische zee. De Amerikanen waren de laatste jaren dan ook veelvuldig op bezoek in deze achtertuin van Rusland. Tevens zijn de Turken overal aanwezig, want de Azerbeidzjanen zijn de ‘kleinere broers’ van de Turken, in taal, religie en cultuur.
De christelijke Armeniërs hebben geen natuurlijke rijkdommen, Armenië ligt ingeklemd tussen Turkije en Azerbeidzjan en deze beide landen hebben hun grens met Armenië gesloten. De Armeniërs zijn afhankelijk van de Armeniërs in de diaspora van Frankrijk, Amerika, Canada en Rusland die daar al na de Turkse genocide terechtkwamen. Vandaag de dag hebben zij een goede verhouding met deze landen. Rusland is hun voornaamste bondgenoot op economisch, militair en cultureel gebied.
Vorige week zei de Azerbeidzjaanse president Aliyev in een interview met Al Jazeera dat na 28 jaar ‘wachten’ tot Armenië Nagorno-Karabach vrijgeeft, het nu lang genoeg geduurd heeft. Als Azerbeidzjan, eventueel met steun van Turkije als NAVO-lid deze koers zal blijven volgen om 150.000 Armeniërs met geweld uit hun huis te verdrijven, zal Armenië Rusland om hulp vragen, die zijn bondgenoot niet in de kou kan laten staan. Een zeer gevaarlijke ontwikkeling.
In memoriam: Stephen F. Cohen
september 2020
Vandaag is professor Stephen F. Cohen overleden, de Amerikaanse Rusland-deskundige die altijd de moed had om de verhouding tussen het Westen en Rusland van de andere kant te belichten. En zulke mensen zijn er in de VS of Europa niet veel meer, wil je je baan of status behouden … Ook Stephen Cohen had daar last van, maar hij ging onvermoeibaar door om zich in te zetten voor een betere verhouding tussen Oost en West.
Dertig jaar geleden, toen de Sovjetunie op zijn laatste benen liep, adviseerde Cohen nog George Bush senior in de gesprekken met Gorbatsjov. Amerika was als enige supermacht overgebleven en had de strijd ‘gewonnen’ van de Sovjetunie. Stephen Cohen zag van dichtbij hoe de NAVO-afspraak met Gorbatsjov, om na de val van De Berlijnse Muur geen centimeter naar het Oosten uit te breiden, geschonden werd. Hij zag hoe het onafhankelijke Rusland van Jeltsin in chaos ontaardde en hoe het land door oligarchen en Westerse belanghebbenden geplunderd werd. Alles ging onder de noemer van democratie en de Westerse vrije markt maar in werkelijkheid was het een land van God los en een sodom en gomorra.
Stephen Cohen probeerde het Westen te laten zien waarom de Russen hunkerden naar een leider die het land weer op de rails kreeg. Maar Bush junior, Cheney, Rumsfeld en NAVO-leiders hadden hun eigen agenda, waar tot op de dag van vandaag de grote oorzaken liggen van de huidige, belabberde verhouding tussen het Westen en Rusland. Telkens opnieuw probeerde Cohen in zijn boeken, colleges en YouTube-interviews te zeggen dat we alles met de Westerse pet op beoordelen en dat dit tot zeer gevaarlijke situaties kan leiden.
Professor Stephen Cohen is mijn grote voorbeeld en leraar. Als een zeer dankbare leerlinge gedenk ik hem.
COVID-19 in Rusland
september 2020
Op het Rode Plein en rondom de Doema, het Russische parlement, lopen nog enkele mensen met mondkapjes op, maar de meeste Moskovieten hebben hun mondkapje thuisgelaten. Dat geldt nog sterker voor de rest van het land, waar de grote schrik van het voorjaar heeft plaatsgemaakt voor het alledaagse leven. Het lijkt bijna alsof er geen COVID is geweest. Desalniettemin roept de burgervader Sobjanin van Moskou ons wekelijks op om alert te zijn. Maar net als in andere landen van Europa, kijkt een groeiend deel van de bevolking steeds kritischer naar het COVID-beleid van hun regering.
De situatie in Rusland is nu in september stabiel. In Moskou, waar officieel 12,5 miljoen mensen wonen – maar inofficieel ca. 20 miljoen – nog steeds ca. 11 doden per dag en landelijk is dit cijfer 110. De positieve testen zijn rond de 700 in Moskou en in de rest van het immense land rond 5500 personen per dag. Hoewel vele Russen een paar weken geleden nog aangaven het COVID-19-vaccin te willen gebruiken, is men de laatste weken steeds sceptischer geworden. De vaders en moeders van mijn Russische kennissen zijn nu vooral in de weer om hun jaarlijkse griepprik te halen die elk jaar in september gratis wordt gegeven.
Intussen zie ik veel Russen op woonboulevards hun geld uitgeven en zitten koffiegelegenheden binnen en buiten vol met jongelui. De meeste bedrijven, klein en groot, lijken te overleven en de economie herstelt zich. In het centrum van Moskou vertellen Russen mij dat ze de Europeanen missen maar dat ze wel een beetje blij zijn dat er geen hordes Chinezen meer door de straten lopen. Ajjj … het lijkt Amsterdam wel.
Russen op vakantie in eigen land
augustus 2020
Jarenlang heb ik mij erover verbaasd hoeveel Russen op vakantie gingen naar Europa of andere delen van de wereld. Enerzijds is het wel logisch, omdat dat in de communistische tijd niet mogelijk was. De toenmalige Sovjetburgers vierden vakantie op de Krim, in Oezbekistan, Kazachstan of welk voormalig Sovjetland dan ook. De afgelopen jaren was het helemaal uit de mode om vakantie in eigen land door te brengen. Maar door hun focus op andere delen van de wereld is het hen ook ontgaan hoeveel moois en unieks hun immense land te bieden heeft.
Door corona is daar ook in Rusland verandering in gekomen. De Russen ontdekken hun eigen land weer en iedere dag verschijnen er op het nieuws of in de social media berichten van mensen die vertellen over de vakantie van afgelopen zomer in hun grote land. Je ziet Russische gezinnen die in de natuurgebieden van Siberië zijn geweest of naar de zon in Sotsji aan de Zwarte Zee. Jonge stelletjes vertellen op tv hoe zij met hun rugzak door de hoge bergen in de Altai hebben gelopen of boottochten over de imposante rivier de Jenisej hebben gemaakt. Studenten verhalen over inheemse volkeren aan de Noordelijke IJszee of over hoe ze hebben overnacht in joerten op het drielandenpunt Rusland-Kazachstan-Mongolië. Weer anderen zagen de vulkanen op Kamtsjatka en verbaasden zich over de oneindige en ongerepte natuur van hun land. Russische mannen mogen graag jagen in de Oeral en voor vrouwen zijn de chique welnessoorden een trendy-gebeuren in Pjatigorsk en Kislovodsk, de 19e-eeuwse kuuroorden in de noordelijke Kaukasus.
Het resultaat van vijftien jaar wederopbouw is duidelijk, van gerestaureerde steden tot goede bus-/trein-/vliegtuigverbindingen, van knusse blokhutten in de bergen tot mooie hotelletjes in de steden, van goed georganiseerde bergwandelingen tot verschillende boottochten op kleine of grote rivieren.Als ik die verhalen hoor van Russische vrienden, dan hoop ik vooral dat Westerlingen dit ook eens kunnen meemaken.
Protesten in Wit-Rusland
augustus 2020
In de tweede helft van augustus staat mijn telefoon roodgloeiend. Vrienden uit Wit-Rusland, Rusland en Oekraïne hebben er behoefte aan informatie uit te wisselen over de uitslag van de presidentsverkiezingen in Wit-Rusland. Volgens president Loekasjenko heeft hij 80 procent van de stemmen gekregen en oppositiekandidaat Svetlana Tichanovskaja 10 procent. De ene vriend proest van het lachen, de ander schiet in een heftige emotie en de derde slaat met zijn koffiebeker op zijn bureau maar mij raakt dit keer diep hun onderlinge broederschap en bezorgdheid voor elkaar. Alle drie de Slavische broers uit Wit-Rusland, Oekraïne en Rusland zijn met elkaar verenigd; ze willen er alles aan doen om te voorkomen dat er weer een Maidan-2014-scenario volgt, waar tot op de dag van vandaag een burgeroorlog gaande is waaraan we in het Westen niet schuldvrij zijn.
Maar toch zijn er ook Slavische broeders bij die klagen dat de Westerse media alleen de protesten in Minsk laten zien. Ze missen de andere grote steden, zoals Vitebsk, Brest, Grodno en Gomel waar tienduizenden de straat op zijn gegaan om te demonstreren vóór het behoud van het regime. Ook al zullen veel van deze demonstranten toch liever een andere persoon dan Loekasjenko zien. Wit-Russen zijn bang voor een burgeroorlog zoals die zich in Oekraïne afspeelt. Een burgeroorlog die al meer dan 14.000 mensen het leven heeft gekost. Ze zijn bang hun baan te verliezen, bang dat hun land instabiel wordt en zeer huiverig om een speelbal te worden tussen de EU en de NAVO enerzijds en Rusland anderzijds. Ze herinneren mij telkens aan het bezoek van Mike Pompeo afgelopen februari aan hun land en zijn mooie woorden en omhelzing van Loekasjenko. ‘Wat moest de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken in Wit-Rusland?’ vragen ze aan mij. Het doet mijn kritische vrienden, die zich met internationale politiek bezighouden, denken aan de vele bezoekjes van John McCain en Jo Biden aan Kiev en aan hun vrijheidsbeloftes van een paar jaar geleden.
Hoe het ook zij, ik word dit keer blij van de Slavische saamhorigheid tussen de drie broederlanden ondanks alle verhitte discussies. Hun bezorgdheid voor elkaar en hun minder naïeve kijk vallen me op. Een paar jaar geleden dachten ze nog dat het Westen echt een walhalla is. Wit-Russen willen een goede verhouding met Rusland en met Europa. Laten we hopen dat Hans van Baalen niet zijn koffer aan het pakken is en dat Europa en Rusland dit keer wel bruggenbouwers kunnen zijn voor het mooie land Wit-Rusland.
Volgapparatuur
augustus 2020
Op het Russische nieuws zie ik een bericht over Nederland. Het gaat over een Nederlandse plaatsvervangende ambassadeur in Moskou die bij het ministerie van Buitenlandse Zaken op het matje geroepen zou zijn. Er is in de auto van een Russische diplomaat in Nederland apparatuur aangetroffen waarmee de wagen kan worden gevolgd.
Ik denk, oh jeee … Russische berichtgeving met hoogstwaarschijnlijk weer een volgende rel. Een paar uur na het Russische bericht zie ik echter dat hierover ook op de Nederlandse televisie wordt bericht. Premier Rutte reageert met de woorden: ‘Daar kan ik verder geen commentaar op geven, ik zag de berichten.’ Minister Ollongren komt ook aan het woord voor de camera en zegt redelijk vluchtig dat alles onderzocht zal worden.
Diezelfde avond ben ik bij een zomaar een tankstation aan de A1 waar ik een beker koffie wil meenemen. Terwijl ik het melkcupje openmaak, hoor ik achter mij een stem die zegt: ‘Het is weer typisch dat het die Russen zijn.’ Door de 1,5 meter afstand krijg je andere gesprekken makkelijker mee omdat bijna iedereen luider spreekt. Ik spits mijn oren. Een tweede mannenstem beaamt de opmerking en spreekt stellig de overtuiging uit dat de Russen zelf volgapparatuur in hun auto hebben geplaatst om vervolgens de Nederlandse Inlichtingendiensten ervan te betichten dat zij dat hebben gedaan. ‘Ja’, bevestigt de eerste stem overtuigd, ‘zo zitten die lui in elkaar. Ze hebben overal spionnen, ze hacken de e-mails van de Amerikanen en ze manipuleren alle Europese en Amerikaanse verkiezingen.’ Dan hoor ik een derde stem tegenwerpen ‘dat het toch ook mogelijk is dat de Nederlandse AIVD deze praktijken uitvoert, zo is het altijd geweest in de spionnengeschiedenis.’ ‘Dat kan wel zijn’, zegt de tweede stem, ‘maar die Russen móét je ook in de gaten houden want dat zijn gewoon rotzakken.’
Mijn koffiebeker met twee handen omringend, alsof ik eraan vastgeketend moet zijn omdat ik mij niet om mag draaien om te zien hoe deze ‘stemmen’ eruitzien, vraag ik mij toch af hoe diep die Westerse overtuiging is dat wij altijd de goodguys zijn. En als een ‘derde stem’ iets relativeert, dan wordt die in een mum van tijd weggehoond of gebagatelliseerd. Dit wonderlijke anti-Ruslandgevoel zit overal, van links tot rechts, van hoog tot laag, van jong tot oud, van journalisten tot politici. En velen van hen zijn nog nooit in het land geweest. Ik heb van mijzelf geëist, na deze jarenlange Ruslandhysterie, dat ik nooit meer iets negatiefs over een land wil zeggen als ik er niet zelf heb gewoond of in ieder geval veel van het desbetreffende land af weet. Op zijn zachtst gezegd een aparte ervaring dat je zoveel Nederlanders dezelfde kant uit kunt laten denken. Op zijn hardst gezegd een zeer gevaarlijke ontwikkeling hoe makkelijk je mensen tegen elkaar kunt opzetten.
LPDR
juli 2020
Begin juli werd Sergej Foergal, de gouverneur van Chabarovsk, gearresteerd. Chabarovsk is een middelgrote stad (ca. 600.000 inwoners) in Siberië. Het ligt aan de grens met China, niet ver van Vladivostok. In de eerste week gingen ca. 9000 inwoners de straat op om tegen Foergals arrestatie te protesteren, en in de vierde week waren dat er nog 3000. Het valt me opnieuw op hoe gretig de Westerse media een demonstratie uit Rusland wil melden en hoe vaak de woorden ‘populaire gouverneur’ terugkomen.
Foergal zal zeker zijn managementcapaciteiten hebben gehad, maar hij heeft ook een zeer duister verleden als machtig zakenman in de schrootindustrie. In de Jeltsin-jaren is hij steenrijk geworden. Hij bedreigde zijn tegenstanders met de dood en lapte alle wetten aan zijn laars. Hij gaf bevel tot drie moorden waarvan er twee succesvol zijn geweest in 2004. Hij werd veroordeeld, maar het was nog in de tijd dat je rechters kon omkopen en dus was Foergal al gauw weer op vrije voeten en kon hij zijn luxe leventje voortzetten.
Vandaag de dag wordt er in Rusland hard gewerkt aan de modernisering en de moraal van het juridische apparaat. Ik hoor nog maar heel zelden dat een rechter is omgekocht. Daarbij werkt de regering met terugwerkende kracht en worden vele misdaden uit het verleden alsnog onderzocht. Daarom is Foergal nu gearresteerd.
Foergal is een belangrijke steun voor de oppositiepartij LDPR. En dat is geen oppositiepartij zoals de meeste westerlingen zich voorstellen, maar een ultrarechtse partij waarbij onze nationalistische partijen in het niet vallen. Hun leider is de schreeuwerige Zjirinovski die spuugt en slaat bij iedere gelegenheid. Foergal is bij een deel van de inwoners van de stad Chabarovsk populair omdat hij gebruikmaakt van het nationalisme dat er leeft onder de bevolking omdat zoveel Chinezen hun stad overspoelen. De Chinezen zijn niet bij alle Russen even populair, omdat ze hun baantjes in zouden pikken.
Zoals wij in Europa onze problemen kennen met de immigranten of Oost-Europeanen, zo heeft Zuid-Siberië te kampen met drommen Chinezen.
Peter de Grote in Nederland
juni 2020
Vanaf mijn vroege jeugd tot op de dag van vandaag ben ik gefascineerd door tsaar Peter de Grote. Als kind kon ik geen genoeg krijgen van de spannende verhalen die mijn vader over hem vertelde. Kleine Peter die opgroeide in het Moskouse Kremlin, omringd door boze adellijken, de jonge Peter die naar Nederland reisde om techniek en wetenschap te bestuderen en daarbij onze handelsgeest leerde waarderen, of de oudere Peter de Grote die de stad Sint Petersburg liet bouwen. Waarom toch koos hij ons land uit om in de leer te gaan? Wat deed hij bij ons?
De meeste Nederlanders denken dat Peter de Grote in Zaandam een tijdje ging timmeren maar weten niet dat hij ook in Delft, Leiden, Den Haag, op Texel, in Graft de Rijp, Apeldoorn, Grave en Maastricht was en in nog vele andere oorden. Hij was meer dan een jaar in ons land en zijn leergierigheid en weetgierigheid kende geen grenzen. Nog steeds kan ik proesten van het lachen als ik bedenk hoe de onbehouwen en ongemanierde Peter werd voorgesteld aan Nederlandse hoogwaardigheidsbekleders die tiptop waren gekleed en met de juiste chique pruiken op tijdens onze Gouden Eeuw Peter ontvingen. De tsaar wilde het liefst incognito zijn, zodat hij niet aan al die officiële plechtigheden hoefde mee te doen.
Peter wilde werken en droeg zelfs een zegel bij zich waarop stond: ‘Ik ben een leerling en ik zoek leraren’. Iedereen die wil zien wat Peter in ons land allemaal geleerd heeft, zou naar Sint-Petersburg moeten afreizen om de infrastructuur van Amsterdam te herkennen of om de economische, wetenschappelijke of sociale hervormingen te zien die hij in Rusland heeft doorgevoerd.
Aandoenlijk blijft toch het Czaar Peterhuisje in Zaandam, waar ‘Pieterbaas’, zoals hij genoemd werd, verbleef. De conservator van het Czaar Peterhuisje is de Russische dame Faria, die je ontvangt bij de entree. Haar warme persoonlijkheid maakt dat ze bezoekers terstond voor zich wint. Vol kennis en kunde begint ze prachtige anekdotes over de tsaar te vertellen en ze schroomt niet om een theatertje op te voeren hoe de lange tsaar – Peter was maar liefst 2 m en 5 cm – in zijn kleine bedstee moet slapen. De liefdevolle trots die ze uitstraalt, dat zij in hetzelfde huisje als waar ooit de beroemde tsaar verbleef, nu de leiding mag hebben, maakt dat ze bezoekers een middag bezorgt die hun een lange tijd zal bijblijven.
Torgau aan de Elbe
april 2020
Meerdere malen heb ik de afgelopen jaren Sovjetveteranen gesproken. Zo ook meneer Vladimir Borisov: ‘We konden bijna niet geloven dat Hitler in oktober 1941 al zo ver in ons land was doorgedrongen. Russen, Wit-Russen en Oekrainers werden op gruwelijke wijze afgeslacht. In recordtempo trokken de fascisten verder de Sovjet-Unie in en het is niet te bevatten hoe zij bij ons tekeer zijn gegaan … U moet weten Marie-Thérèse, hoe vreselijk het ook klinkt, maar veel van mijn leeftijdgenoten waren beter af geweest als zij ook gesneuveld waren. De meesten van hen zijn nooit meer de oude geworden. Zij leven al jaren met dezelfde heftige nachtmerries, trauma’s of zware handicaps. Bij de bevrijding van ons Russisch grondgebied zagen wij hoe verlaten of compleet weggeschroeid de gebieden erbij lagen. We konden de beelden van onze gesneuvelde landgenoten niet meer verwerken. We waren ondervoed, uitgeput en getraumatiseerd.
De slag bij Stalingrad is de hel die onze mensen hebben meegemaakt, maar tot op de dag van vandaag voel ik tot in het diepst van mijn hart, ondanks dit grootste drama, de trots dat Hitlers einde daar begonnen is. Na Stalingrad moesten de nazi’s zich terugtrekken.
In februari 1945 ontmoetten Churchill, Stalin en Roosevelt elkaar op Jalta en dat vervulde ons, gewone soldaten die de hel overleefd hadden, met hoop op betere tijden en een bondgenootschap na de Tweede Wereldoorlog. Vrede zou er komen, daar waren we van overtuigd. We hadden tenslotte samen met de westerse geallieerden Hitlers Duitsland verslagen.
Daar stond ik als jonge soldaat aan de rivier de Elbe, bij het plaatsje Torgau. Aan de overkant van de rivier zagen we de bevrijders van het westelijk deel van Europa, de Engelsen en de Amerikanen. Ook zij waren uitgeput, ook zij hadden trauma’s opgelopen, ook zij hoopten dat hun families nog in leven zouden zijn. Dit unieke treffen aan de rivier de Elbe staat diep in mijn geheugen gegrift.
Op de brug over de rivier de Elbe geschiedde de eerste plechtige handdruk tussen de Amerikaanse en de Russische generaals en daarna volgden wij! Amerikaanse en Russische soldaten omhelsden elkaar en weet u, we konden elkaar niet eens verstaan … maar wat waren die emoties en omhelzingen prachtig! Later dansten we samen, dronken we samen, zongen we samen en hielden met handen en voeten hele gesprekken met elkaar. Ik zong met Jim ons Kalinkalied! Hij was een fijne vent. Ik kreeg zijn horloge en adres in Amerika waar ik later vele brieven naartoe gestuurd heb. Als echte bondgenoten beleefden we samen de roes van de overwinning van Hitlers fascisme.
Bij de Conferentie van Potsdam in juli 1945, een paar weken later, bleef er van die hoopvolle nieuwe stemming weinig over. Ach’, besloot de oude meneer Borisov weemoedig, ‘het had allemaal zo anders kunnen verlopen: we waren bondgenoten, we hadden samen Hitler-Duitsland verslagen …’
Zo’n 75 jaar later is de droom van Vladimir en Jim nog steeds niet in vervulling gegaan.
Lang leve de politie!
maart 2020
Hoe blij kan ik in Rusland zijn met de nieuwe politie van de afgelopen tien jaar! Niet alleen omdat ze de laatste jaren een spoedcursus vriendelijk-zijn hebben gehad en veiligheid bieden, maar vooral ook omdat agenten weer het werk doen waarvoor ze zijn opgeleid. In de jaren 90 was de politie erg corrupt. Eerlijkheidshalve moet ook gezegd worden dat agenten nauwelijks loon kregen, omdat hun land zo goed als failliet was. Ik huiverde al als ze me aanhielden in de auto, want ik wist dat ik weer de portemonnee moest trekken. Ook voelde ik me ’s avonds laat in de buitenwijken niet veilig, omdat er simpelweg te weinig politie was op straat.
Een andere grote ergernis was dat de apathische politie niets deed aan de zogenaamde racebanen in de stad, waar onbesuisde lieden met 260 kilometer door het centrum reden. Berucht waren sommige rijkeluiszoontjes van een jaar of veertien die op zondagochtend de autosleutels van hun vaders hadden meegenomen die hun roes aan het uitslapen waren. Ik heb persoonlijk al vier kennissen waarvan familieleden zijn omgekomen tijdens deze verkeersdrama’s op zondagochtend. Dit gebeurde ook op het platteland, waar menig gefrustreerde boer zich volgooide met wodka om vervolgens vanaf een zandweg de snelweg op te rijden en een ravage aan te richten. Politie was er nauwelijks te vinden.
Vandaag de dag zie je weer moderne en fatsoenlijke politie in het hele land. Het lijkt alsof ze de schandejaren goed willen maken. Ze hebben weer een normaal Russisch salaris en er staan hoge boetes op iedere agent die onterechte bekeuringen uitdeelt of ‘iets’ bij wil klussen. De moraal is enorm verbeterd en het valt mij op hoe vriendelijk de politie is als je met ze in aanraking komt. Op wegen buiten de grote steden zie je agenten controleren of de bestuurders niet gedronken hebben. Heden ten dage bedenk je je wel drie keer om met alcohol op achter het stuur te gaan zitten. Op mijn bekende route naar het vliegveld, waar ik tien jaar geleden nog angstig was voor racende jongetjes zonder rijbewijs, staan nu overal camera’s en controleren agenten of iemand een geldig (en geen gekocht!) rijbewijs heeft.
Wat een verademing om een goed functionerend politieapparaat te hebben.
Snovom Godom
januari 2020
Samen met Moskouse vrienden vier ik oudejaarsdag in de datsja van Misja en zijn vrouw. Ze hebben een typisch Russische datsja, zeg maar een grote, knusse winterse blokhut ongeveer 45 kilometer ten noordoosten van Moskou. De rit ernaartoe leidt, zoals je je Rusland voorstelt, door weidse winterse vlaktes, afgewisseld met naaldbomen die steeds talrijker worden en besneeuwde heuvels waar je met een beetje fantasie Dr. Zjivago in zijn slee nog overheen ziet rijden.
De vrienden hebben zich verzameld tijdens lunchtijd en we eten heerlijke vissoep en Russische broodjes. Bij zulke gelegenheid wordt altijd gezongen en speelt iemand gitaar of mondharmonica. Om 15.00 uur vraag ik om het eerste Snovom Godom (Gelukkig Nieuwjaar) en mijn vrienden doen voor mij de televisie aan waar hun landgenoten in Kamtsjatka de Moskovieten toezwaaien en hen een Snovom Godom toewensen. Deze Russen in het verre Siberië (bij de Beringstraat) zijn als eerste aan de beurt om het nieuwe jaar te vieren. Russen lachen om mij omdat ik het zo bijzonder vind om in een land te wonen waar zoveel verschillende tijdzones zijn.
Ze schenken voor mij dan ook het eerste glas wijn in. Zij hebben een weddenschap onder elkaar afgesloten dat deze Nederlandse vriendin bij ieder Snovom Godom een glas mag drinken en zij zullen dan kijken of zij het volhoudt. Om 16.00 doen ze opnieuw de televisie aan en zien we op het scherm dat vrolijke Russen uit Sachalin ons een Snovom Godom toewensen. Om 17.00 lachen honderden, dik ingepakte Russen uit Vladivostok ons toe met hun Snovom Godom. En de wijn wordt weer voor mij ingeschonken.
De gedachte dat in Nederland mensen in Groningen om 15.00 uur het nieuwe jaar vieren en in Amsterdam pas om 0.00 uur … Mijn Russische vrienden gaan intussen door met houthakken, wandelen, praten en het diner voorbereiden. Om 20.00 zet Anja weer de televisie aan en knipoogt naar de vrienden ‘Voor Teresa’. Krasnojarsk, een stad met een miljoen inwoners aan de rivier de Jenisej is aan de beurt en opnieuw zien we Siberische vrolijke mensen die Snovom Godom roepen. Mijn glas wordt opnieuw gevuld. Om 22.00 herhaalt zich alles in Jekatarinenburg, om 23.00 is de provincie Samara aan de beurt en om 0.00 uur het Rode Plein met duizenden Moskovieten. Mijn Russische vrienden omhelzen elkaar en wensen mij een Snovom Godom met de knipoog dat ik nog een glas moet drinken. Nog maar één tijdzone en één glas te gaan voor Kaliningrad … Om 01.00 uur vieren de West-Russen hun Snovom Godom.
Ik heb het helaas niet meer gezien en de weddenschap verloren.
