Spreekverbod
15 december 2022
Een goede zakenrelatie die ik in Moskou meerdere malen mocht begeleiden, vroeg mij om een lezing te houden bij zijn Heren Sociëteit. Zijn mede-clubgenoten zouden ‘zeer geïnteresseerd zijn in de achtergronden van het complexe Rusland-Oekraïnedrama en de geopolitieke belangen die er spelen op het internationale toneel.’
Goed vind ik het dat steeds meer mensen op zoek zijn naar de achtergronden of zich in deze tijden gaan verdiepen waarom het merendeel van de Russen zo teleurgesteld is in het Westen en waarom de Russische regering overging tot deze invasie. De datum voor de lezing werd vastgesteld en ik had er ander werk voor verschoven.
Twee weken voor de desbetreffende lezing kwam een voor mij onbekende heer de Rusland en Oost-Europa Academie binnen waar ik op dat moment een lezing over Rusland en Oekraïne gaf. De meneer gedroeg zich zeer gewichtig en keek nogal kritisch om zich heen. Het voelde ietwat intimiderend. In de pauze stelde hij zich voor als de voorzitter van de Heren Sociëteit waar ik een lezing zou gaan geven. Hij kwam zich oriënteren of de lezing voor ‘zijn’ Heren Sociëteit wel zou bevallen. Behalve het feit dat ik uitgenodigd was door de zakenman die ik in Moskou had begeleid – en door enkele anderen uit dezelfde club, die, zover ik kon inschatten op zoek waren naar de oorzaken van dit tragische conflict – was alles al uitgebreid besproken en de inhoud van de lezing duidelijk op de mail gezet. Uit de mails blijkt duidelijk dat wij de invasie in Oekraïne zeer afkeuren, maar dat we wel ingaan op de voorgeschiedenis. Dit mag helaas in de mainstream media niet gemeld worden, weten we zo onderhand.
De gewichtige heer vond dat ik niet kon praten over de jaren 2008 en 2014. ‘Hoe bedoelt u?’ vroeg ik verbaasd, ‘het zijn de twee hoofdpunten in deze lezing. Het is de enige manier om deze gruwelijke oorlog te stoppen. Wij in het Westen moeten ook proberen te begrijpen dat het Westen ook veel boter op het hoofd heeft.’ Meneer was het er niet mee eens en vervolgde dat het onrust binnen de Heren Sociëteit zou kunnen brengen. Het zou niet goed zijn voor de gezelligheid en de belangen van zijn clubgenoten. Dus ik zei aan desbetreffende meneer dat ik mijn boodschap in deze lezing niet kon verloochenen, maar dat ik wel over vele andere onderwerpen kon praten als hij geen geopolitiek wilde.
Ter informatie: in het jaar 2008 was de NAVO-top in Boekarest waar Amerika (onder Bush junior) Oekraïne het lidmaatschap van de NAVO aanbood. Rusland zei toen al dat dit voor hen onacceptabel zou zijn. Het jaar 2014 is cruciaal omdat zich toen de Maidanrevolutie afspeelde in Kiev. De inmenging van de Westerse landen komt hier heel duidelijk aan het licht.
De lezing voor de Heren Sociëteit werd door desbetreffende meneer gecanceld. Dat er binnen de Heren Sociëteit nu nog meer onrust is dan dat de lezing had kunnen veroorzaken, stemt mij stiekem enigszins tevree.
Het Westen en Rusland moeten met elkaar om de tafel om deze gruwelijke oorlog te stoppen!
7 november 2022
Vorig jaar schreef ik onderstaand blog omdat ik vurig hoopte dat de Europese Unie de urgente dialoog met Rusland zou aangaan en ook nu pleit ik voor de dialoog tussen het Westen en Rusland. Hoe hoopvol was het nog in 2021 dat de meeste van de 27 EU-lidstaten hier voor waren. Duitsland en Frankrijk namen het initiatief om met Poetin om de tafel te gaan. Maar tot mijn verbijstering was ons eigen Nederland tegen en we kregen Polen en de Baltische Landen achter ons! De dialoog tussen Rusland en het Westen ging niet door!
We weten intussen hoe alles is geëscaleerd nadat het Westen en de NAVO Ruslands veiligheidswensen hebben genegeerd. Op 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen. Duizenden Oekraïners, Russen en burgers zijn al gedood. Duizenden zullen nog volgen in deze gruwelijke oorlog. De wapenindustrie heeft de grootste winsten van de afgelopen jaren behaald. Was in 2021 de dialoog met Rusland maar op gang gekomen.
Helemaal niet top!
Duitsland nam vorige week het initiatief binnen de Europese Unie om de dialoog aan te gaan met de Russische president Poetin. Een golf van verlichting was te voelen bij de mensen die al langer pleiten voor de noodzaak van de EU en Rusland om met elkaar in gesprek te gaan. Eindelijk dan. Merkel kreeg Macron aan haar zijde en zo namen deze twee belangrijke landen van de EU het initiatief om Poetin uit te nodigen voor een conferentietop in de zomer.
Twee weken hiervoor waren nota bene Amerika en Rusland samengekomen. Alsof de Amerikaanse regering had ingezien dat een gesprek met Rusland zeer urgent begon te worden. President Biden, die kort daarvoor Poetin nog ‘een killer’ had genoemd, nodigde hem nu uit voor een gesprek in het Zwitserse Genève. De ontmoeting tussen de twee presidenten heeft veel meer opgeleverd dan aanvankelijk werd gedacht en het belangrijkste punt van de gemeenschappelijke verklaring luidde: ‘Vandaag bevestigen we opnieuw het principe dat een kernoorlog niet kan worden gewonnen en nooit mag worden gevochten.’
Duitsland en Frankrijk wilden nu ook een top tussen de EU-leiders en president Poetin. Bij de meeste 27 EU-lidstaten vond dit instemming, conflicten moeten worden opgelost door te praten. Maar het betweterige, kleine Nederland verzette zich tegen dit plan omdat volgens premier Rutte Rusland dit kan zien als een beloning. Hij wil pas met Rusland spreken als het land op een aantal punten zijn standpunten fundamenteel verandert. Rutte kreeg de Baltische Landen en Polen achter zich. Het plan heeft het niet gehaald op de EU-top.
Drie maal raden wat mijn Russische kennissen zeiden of dachten.
Mesto (Treurig) – Het verhaal van een dirigente
22 oktober 2022
Alexandra zit voor mij en zingt achter de piano. Ze begeleidt zichzelf bij een lied. Het lied is wonderschoon. Behalve dit prachtige muziekstuk raakt mij nog meer haar zachte geschoolde stem die iedere klank van het melancholische lied kent. Ieder woord krijgt hierdoor inhoud, waardoor ik een diepe emotie zie in haar soms samengeknepen ogen, die zich af en toe verder openen als ze ver voor zich uit staart. Het blijft mij raken hoe Slavische mensen muziek kunnen overbrengen. Het lijkt alsof zij dieper kunnen voelen, meer emotie toelaten of ze nu blij of verdrietig zijn. Dit keer zie ik een diep verdriet in haar gezicht.
Alexandra is onlangs ontslagen als dirigente van het Almelo’s Russisch Orthodoxe Koor. Vóór de repetitie werd van haar gevraagd dat ze in het openbaar haar persoonlijke mening moest geven over het Russische optreden in Oekraïne. Zoals iedere fatsoenlijke Rus is ze tegen oorlog en ze wenste het daarbij te laten en niet geconfronteerd te worden met privé meningen over politiek en het beleid van haar land. Na de repetitie zei het bestuur tegen haar dat ze het allemaal heel erg vonden om dit van haar te vragen maar ‘dat ze geen keuze hadden’ en haar persoonlijke mening wilden weten. Als aan de grond genageld en zeer verward door alles wat er gebeurde antwoordde ze dat ze het niet over politiek wilde hebben en dat er op het koor nog nooit over gesproken was. De volgende dag werd haar telefonisch medegedeeld dat het bestuur zou vergaderen over haar positie als dirigente. Drie weken later vertelde de voorzitter haar dat ze haar nog een kans wilde geven: ze moest Ruslands inval in Oekraïne in het openbaar veroordelen anders kon er voor haar geen plaats meer zijn als dirigente van het koor.
Alexandra is een Russische musicus uit West-Rusland. Ze heeft een zachtaardig karakter, mooie, sprekende ogen en bruin in een staart samengebonden haar. Ze is 49 jaar en kwam 20 jaar geleden naar Nederland. Ze probeert vanaf 2002 Russische muziek over te brengen in ons land. In 2009 werd ze eerste dirigent van het Russisch-orthodoxe vrouwenkoor ‘Radujsja’ in Almelo. Met veel energie en enthousiasme leidde ze de repetities op dinsdagavond en enthousiasmeerde ze de vrouwen voor de serieuze liederen van de oude Byzantijnse Russische muziek. Ze zongen in 2019 zelfs bij het 10-jarig jubileum in de Hermitage Amsterdam. Alexandra: ‘Veel dames waren vanaf het begin als moeders voor mij in een vreemd land. Sommigen hielpen mij in mijn privéleven en anderen gaven mij veel warmte. Soms zeiden ze tegen mij “wees maar wat strenger voor ons hoor” of “treed maar tegen ons op als wij te veel met elkaar kletsen.’
Het ontslag van Alexandra in Almelo verspreidde zich snel naar een tweede koor, een gemengd zangkoor in Ommen. Ook hier leidde Alexandra jarenlang de repetities voor 30 leden op donderdagavond. Vlak voor een concert kreeg Alexandra te horen: ‘Je moet maandag komen en bewijzen dat alles wat wij gehoord hebben over Almelo niet waar kan zijn. Je moet stelling nemen.’ Toen volgde iets wat voor Alexandra voelde als een soort tribunaal. Drie bestuursleden en de voorzitter zaten naast elkaar en Alexandra moest haar mening geven over de oorlog in Oekraïne. Ze kwam niet verder dan gestotter. Een paar dagen later, na een algehele ledenvergadering, werd Alexandra medegedeeld dat men unaniem besloten had afscheid van haar te nemen.
Alexandra’s ontslag is niet het enige verhaal over gewone Russische mensen die in de problemen zijn gekomen in Nederland. Andere soortgelijke gebeurtenissen bereiken mij iedere week. Het stemt mij treurig.
Hulp
6 september 2022
Inmiddels loop en werk ik al een half jaar tussen de Oekraïners… Iedere dag gebeurt er wel iets wat me laat glimlachen, tot wanhoop of tot schaterlachen brengt. Van ontroerende gebeurtenissen bij gastgezinnen of bij de registratie in de sporthal, tot tenenkrommende situaties bij andere gezinnen of gemeentelijke locaties. Ik kom net terug uit Lviv waar we Oekraïners hebben begeleid die naar huis terug zijn gekeerd. Er is in deze prachtige stad nauwelijks iets te merken van de oorlog. Het is wonderlijk en wrang om hier de mooie winkels en de overvolle terrasjes te zien, en om de Oekraïense dames en heren te zien flaneren alsof er geen oorlog is in hun land. Alleen al hieraan kan ik merken hoe groot de scheuring is in dit immens verdeelde land, hoe groot het verschil is tussen arm en rijk en hoe anders de mentaliteit van West- en Oost-Oekraïners is.
Bij de gastgezinnen uit ons eigen bestand gaat alles redelijk tot goed. Enkele Oekraïners zijn de koffers aan het pakken om terug te gaan naar West-Oekraïne, maar de meesten hebben werk gevonden en gaan voor een betere toekomst in Nederland. Anja werkt nu in de horeca, Igor en Andrej werken in de bouw, Natasja helpt mee in de huishouding, Tatjana gaat bij ons Oekraïense en Russische taalles geven en zo zijn er nog vele voorbeelden.
Ook zijn er hartverwarmende vriendschappen ontstaan tussen Nederlanders en Oekraïners. Het meest raken mij de oudere mensen zonder kinderen. Zij kunnen geen toekomst in het Westen opbouwen. Veelal zijn ze slecht ter been. Ze zijn ontheemd. Ze komen meestal uit arme dorpjes maar ze hadden daar tenminste hun vertrouwde huisje met een moestuintje of wat kippen. Onze Westerse wereld is volkomen onbegrijpelijk voor hen.
Andere gastgezinnen hebben minder goede ervaringen en komen al na twee of drie maanden naar onze gemeentelijke opvanglocatie om te vragen of de Oekraïners daarnaartoe kunnen worden overgeplaatst. De spanningen kunnen hoog oplopen en veel goedbedoelende Nederlanders hebben zich verkeken op wat erbij komt kijken om andere mensen voor onbepaalde tijd in huis te hebben. Weer andere Nederlanders hebben pech omdat een Oekraïens persoon of gezin onhandelbaar is. Vandaag kwam de zoveelste Oekraïnse bij ons binnenlopen die vraagt of ze naar een van de cruiseboten (een gemeentelijke opvang aan de Rijnkade in Arnhem) kan worden overgeplaatst. Het echtpaar waar ze is ondergebracht zou ‘niet genoeg voor haar doen om haar aan werk te helpen, bij de gemeentelijke opvang zou dat veel sneller gaan.’ In maart heeft ze voor een gastgezin gekozen omdat ze niet in sporthal of op een boot wil slapen maar bij nader inzien heeft ze daar spijt van.
Op de twee cruiseboten aan de Rijnkade zijn 300 Oekraïners ondergebracht. Ik sta versteld van de topservice die ons land aan hen geeft. Natuurlijk is dit geweldig maar schaam me ook als ik over Ter Apel lees. De scheepshutten zijn echt mooi en worden toebedeeld aan bijvoorbeeld een echtpaar, twee vriendinnen, of een moeder met kinderen. Iedere dag worden er drie maaltijden verzorgd en kunnen de Oekraïners Nederlandse taallessen volgen. Het maandgeld is 550 euro per persoon. Bij problemen staan (tand)artsen, gemeenteambtenaren en tolken klaar. Meestal snel, maar soms wordt een beetje geduld gevaagd. Hilarisch is de 28-jarige Igor die op een tandarts moet wachten terwijl hij een snel opkomende pijn in de kaak heeft. De twee beschikbare tandartsen zijn uitgerekend op dat uur beide bezet. Na een half uur vraagt Igor: ‘Kunt u dan niet 50 euro onder de tafel geven zodat ze nu meteen komen?’
’s Avonds zie ik de Oekraïners op het grote dakterras van de boten zitten waar ze de ondergaande zon in de Rijn zien zakken. Gelukkig hebben ze een mooie zomer om hier iedere avond van te genieten. Als het niet zo tragisch was, zou je dit een luxe cruiseboot kunnen noemen waar mensen vakantie hebben. Overigens zie ik voor de boten een flink aantal BMW’s en Mercedessen staan met het Oekraïens nummerbord. Ik vraag aan enkele mannen hoe zij hiernaartoe hebben kunnen komen en niet hoeven vechten in het leger. Igor antwoordt dat hij een Poolse douanier 12.000 euro heeft gegeven. Volodomir heeft zelfs 14.000 euro moeten afstaan. Het schrijnende verschil tussen arm en rijk.
Twee Svetlana’s uit Kiev
26 augustus 2022
Svetlana leerde ik kennen via mijn vluchtelingenwerk voor Oekraïners. Er was meteen een klik tussen ons. Ze heeft prachtig, beginnend grijs haar, dat los tot op haar schouders valt, aardige, ietwat melancholische blauwe ogen en een mooi natuurlijk gezicht. Ze is 49 jaar, gescheiden en ze heeft geen kinderen. Ze kwam afgelopen maart vanuit Kiev naar Nederland. Haar 76-jarige vader wilde niet mee. Haar zus is met een Turkse man getrouwd, heeft met hem een gezin en vroeg of vader dan naar Turkije wilde komen, maar vader was niet uit zijn flatje te krijgen. Svetlana belt iedere dag met hem. Svetlana is het type vrouw dat zich overal op de wereld kan redden. Zelf zegt ze hierover heel eerlijk dat de oorlog met Rusland haar ook kansen gaf om Oekraïne te verlaten en de wereld in te trekken. Waarschijnlijk is ze door deze vrijheidsgeest ook zo afkerig van machthebbers, of dat nou in haar eigen land is onder het bestuur van corrupte oligarchen of directeuren, of omdat ze griezelt van Poetin en de autoritaire machthebbers in het Kremlin die Oekraïne hebben aangevallen. Natuurlijk speelt haar situatie ook mee. Het is waarschijnlijk makkelijker om je land te verlaten als je geen kinderen hebt om voor te zorgen. Haar vader respecteerde haar wens om weg te gaan. En zo grijpt Svetlana de mogelijkheid aan om het leven, het ‘lot’ in eigen hand te nemen (te veranderen). Gelukkig heeft ze geen vreselijke angst gehad of bombardementen meegemaakt en is ook bij haar vader in de flat alles rustig gebleven. Svetlana gaat twee maal per week naar Nederlandse les en werkt sinds een maand in een café-restaurant in Arnhem. In Oekraïne heeft ze fysiotherapie gestudeerd maar haar eigen praktijk werd al jaren geleden door maffiose types bestookt. Het is nu al een van de meest terugkomende onderwerp in onze gesprekken: hoe een eigen praktijk in Nederland te beginnen?
In dezelfde groep zit haar naamgenoot Svetlana, 39 jaar, ook geboren in Kiev. Haar ouders zijn 20 jaar geleden verhuisd naar Oost-Oekraïne omdat de meeste familieleden oorspronkelijk uit Rusland komen. Svetlana’s Russische roots zijn nooit een onderwerp van gesprek geweest voor haar Oekraïense man Volodomir. Ze spreken allebei Russisch en ze zijn gelukkig getrouwd. Toen de oorlog begon kwam Svetlana in de problemen omdat haar man niet wilde dat zij naar haar ouders in Oost-Oekraïne of Rusland zou gaan met de kinderen. Zijn haat naar zijn schoonfamilie is overduidelijk. Maar Svetlana was bang voor bombardementen in Kiev en wilde haar ouders in Donetsk helpen met hun vlucht/verhuizing naar Rusland, waar alles voor hen veiliger is. Dus waarom niet met de kinderen tijdelijk naar mijn Russisch-Oekraïense familieleden gaan, dacht zij. Haar man stond het niet toe en bracht zijn gezin ging met de auto naar Nederland, waar ze bij de opvang in Gelderland terechtkwamen. Volodomir reed met de auto terug naar Oekraïne, niet om in het leger te vechten maar om zijn winkeltje te blijven runnen. Hij komt zo eens in de maand naar Arnhem om zijn gezin te zien. Svetlana en de twee kinderen zijn nu al vier maanden in Nederland. Ze kunnen naar Kiev terugkeren, zoals vele anderen, maar Volodomir wil het niet. Met de kinderen gaat het goed en ze spreken al een aardig woordje Nederlands. Svetlana heeft het heel moeilijk en ik zie haar wegkwijnen. Ze wil weten hoe het met haar ouders is en ze mist haar Russische familieleden. Daarbij wordt ze geconfronteerd met haar landgenoten die niet zoals zij ‘in het midden staan’ en hun haat jegens de Russen uiten. Het huwelijk zie ik nu onder druk staan.
Twee Svetlana’s uit dezelfde stad, opgegroeid in dezelfde wijk en die niet meer met elkaar praten.
De vergeten tragedie van Odessa
28 mei 2022
In mei 2014 vond er in Odessa, de stad die door Catharina de Grote is gesticht en waar veel Russen en Oekraïners al eeuwenlang samenleven, een drama plaats dat onze Westerse media nauwelijks heeft gehaald. De Russen die er wonen en de Oekraïners die op Rusland zijn georiënteerd, werden voor het Vakbondsgebouw bijeen gedreven. Op de foto’s zie je ultrarechtse Oekraïners die Russische Oekraïners schoppen of vernederen. Die vluchten vervolgens het gebouw in, waarop de Oekraïense nationalisten het gebouw in brand steken. 48 mensen verbranden levend, anderen springen uit het raam en weer anderen komen getraumatiseerd uit de strijd.
De tragedie in Odessa is een van de honderden voorbeelden die in de Westerse media nauwelijks aandacht heeft gekregen. Het is een van de oorzaken waarom wij Westerlingen de context van de oorlog in Oekraïne maar moeilijk kunnen begrijpen. De tragedie speelde zich af vlak na de Maidan-revolutie in februari 2014 toen zich daar voor Westerse begrippen een ‘vrijheidsrevolutie’ afspeelde maar in werkelijkheid door Amerika staatsgreep lijkt te zijn uitgevoerd. Mensen als John McCain, George Soros, de CIA en Joe Biden waren aanwezig. In een uitgelekt telefoongesprek horen we de Amerikaanse Victoria Nuland de ambassadeur vertellen wie de pro-Amerikaanse president in Oekraïne moet worden. Uiteraard mogen Oekraïners hun eigen koers bepalen, maar wat wisten de jonge, over het algemeen machteloze jongeren toen over geopolitiek? Voor hen gold vooral dat ze af wilden van de corrupte bestuurders en presidenten. Ze wilden zich richten op het trendy Westen. Dat de nieuwe pro-Amerikaanse president Porosjenko even corrupt was als zijn voorgangers was toen nauwelijks een gespreksonderwerp.
Een maand daarna, in maart 2014, gaf de grotendeels Russische bevolking op de Krim middels een referendum te kennen dat zij niet bij Kiev wilde horen vanwege het pro-Amerikaanse beleid. Daarop volgde in mei 2014 onrust onder de Russischtalige bevolking in Oost-Oekraïne die ook niet met Kiev mee wilde gaan, omdat zij begonnen te ervaren dat ze soms als tweederangs burgers werden behandeld. Er volgden pesterijen om Oekraïners de baantjes van de Russen te laten innemen en om de Russische taal te degraderen, hetgeen een traditionele, 1000-jarige broederband verstoorde. Porosjenko beloofde het land te verenigen maar meteen na zijn aantreden sprak hij de woorden:
Wij zullen banen hebben, zij [= de Oost-Oekraïners] niet. Wij zullen pensioenen hebben, zij niet. Onze kinderen gaan naar scholen en dagverblijven, hun kinderen zitten in kelders. Zij zijn niet in staat iets te doen en dat is hoe wij deze oorlog gaan winnen.
Frankrijk, Duitsland en Rusland zagen dat de situatie uit de hand liep en kwamen samen met de regering in Kiev tot het Minsk-verdrag, waarbij Kiev een zekere autonomie beloofde aan Oost-Oekraïners. Daar hield de Porosjenko-regering zich echter niet aan, integendeel, het leger, met hierin ultrarechtse militairen, zou de Oost-Oekraïners wel in het gareel krijgen. De clusterbommen die geplaatst werden (in opdracht van hun eigen regering!) kostten aan veel Russisch-georiënteerde Oekraïners het leven. Zo ook de bombardementen op flatgebouwen in Donetsk en Loegansk of de vernielingen in kleine dorpjes in Oost-Oekraïne. Grote vluchtelingenstromen naar Rusland waren het gevolg. Rusland zag vanaf 2014 Oost-Oekraïense vluchtelingen aan zijn grens. Acht jaar lang hoorden we hier in het Westen nauwelijks of niets hierover.
Het Oekraïne-drama 2
29 april 2022
Al jaren geven we cursussen in de Academie over alles wat met Rusland en Oost-Europa te maken heeft. Daarbij mag ik graag in de avonden bij verschillende bibliotheken culturele lezingen geven maar vanaf januari was de vraag meer geopolitiek gericht. Verschillende clubs wilden achtergronden over Oekraïne en Rusland en vanaf 24 februari (aanval op Oekraïne) kwam ik op glad ijs terecht. De gemoederen liepen soms hoog op en ik heb nog nooit zo op eieren hoeven lopen. Bij een lezing in het noorden van het land was zelfs de politie gevraagd aanwezig te zijn, bij weer een andere lezing durfde de bibliotheek het niet aan omdat er zoveel verhitte reacties/telefonades waren dat het spreken me verboden werd en bij weer een andere organisatie stonden ca. 40 Nederlanders met Oekraïense geel-blauwe vlaggen om voor de entree van het gebouw.
Tijdens de lezingen riepen veel Nederlanders woedend over de schande van de Russische staatspropaganda. Weer anderen waren kwaad dat de Russen zich zo lieten hersenspoelen dat ze niet anders meer konden denken … ‘Eughh,’ probeer ik voorzichtig: ‘en worden wij niet gehersenspoeld dan?’ Hebben wij ooit bij een talkshow of Nieuwsuur een Rus of een deskundige aan het woord gehad die Ruslands standpunten vertegenwoordigt? Of hebben onze politici zich ooit verdiept in de grieven van de Russen, waarom alles zo uit de hand gelopen is? Een heel oud spreekwoord; waar er twee vechten hebben er twee schuld, komt niet eens meer in ons op, zo overtuigd zijn wij van ons gelijk.
Na twintig jaar Westerse berichtgeving is tijdens zo’n lezing een ander standpunt niet even in anderhalf uur uit te leggen. Geopolitiek is al jaren in onze media geen trendy onderwerp en Rusland is al helemaal een onderwerp waar zelden de andere kant van het verhaal wordt belicht. Op historische kennis is bezuinigd of het was niet interessant meer en dit kennisgebrek breekt ons nu op.
Een andere opvallende opmerking die stevige emoties oproept : Oekraïne mag toch zelf bepalen of het bij de EU/NAVO willen horen?! Ja, Hans van Baalen wilde dat in 2014 ook en Ursula von der Leyen idem maar ook hier mist de historische achtergrond dat Oekraïne (behalve het westelijk deel) al 1000 jaar deel uitmaakt van het orthodoxe Slavische Rijk en dat hier vele Oekraïners al eeuwen met Russen samen wonen. Oekraïne is niet zoals Polen, Tsjechië en Hongarije die al eeuwen onderdeel zijn van het oude Europa. En wat betreft het uitbreiden van de NAVO, het is de achtertuin (invloedssfeer) van Rusland en dat land vraagt al vanaf 2008 om een neutraal Oekraïne. Denk nog even aan de Cuba-crisis toen Amerika niet tolereerde dat er Sovjet geschut in zijn achtertuin werd geplaatst. Nu enkele politici en staatshoofden zich de afgelopen weken meer hebben verdiept in Ruslands grieven, durven enkelen voorzichtig zich uit te spreken om akkoord te gaan met de Oekraïense neutraliteit. Als zij zich eerder in de spanningen tussen Rusland en het Westen hadden verdiept of als zij in januari of februari hun stem hadden laten horen, zou dan veel leed en duizenden Oekraïners en Russen bespaard zijn gebleven?
Het Oekraïne-drama
30 maart 2022
Voor het pand van de Rusland & Oost-Europa Academie liggen boten waar vluchtelingen uit Oekraïne zijn neergestreken. Dagelijks mag ik een praatje met ze maken als ze over de Rijnkade lopen of ben ik getuige zijn van een volleybal- of voetbalspel dat voor hen georganiseerd wordt. Het zijn Oekraïners van verschillend pluimage; moeders met kinderen, oudere echtparen uit de steden of van het platteland, jongere vrouwen, arme en rijke mensen, van wie de laatste groep al binnen enkele dagen hun eigen weg ging of een hotel ging boeken. Al vanaf de eerste week dat ze in Arnhem aankwamen konden we tolkwerk voor hen doen en komen enkelen van hen gemoedelijk de Academie binnenlopen, nu ze enigszins geacclimatiseerd zijn. Ook hebben enkele mensen uit ons adressenbestand zich gemeld om Oekraïense vluchtelingen op te nemen in hun huis of geholpen een ander onderkomen voor hen te vinden. Dank familie Boertjes en dank de heer en mevrouw Swart!
Enkele Oekraïners hebben familie in Rusland en het ongeloof bij hen blijft groot dat Rusland zo meedogenloos is binnengevallen. Zoals altijd in oorlogen, worden de gewone burgers de dupe van het grote machtsspel en het is dramatisch wat deze mensen is overkomen.
Dit roept de vraag op of dit drama voorkomen had kunnen worden! Al vanaf 2008 vraagt Rusland om de NAVO niet te gaan uitbreiden naar Oekraïne, de traditionele Slavische buur waar Oekraïners al eeuwenlang met Russen verbonden zijn en samenleven. Wat was er zo erg geweest aan een neutrale status voor Oekraïne? Oostenrijk en Finland zijn na de Tweede Wereldoorlog ook neutraal geweest. Wat had Oekraïne kunnen profiteren van de gunstige ligging tussen Europa en Rusland – China (en het One Road One Belt-Project). Waarom wilden het Westen en de NAVO per se Oekraïne binnen hun invloedsfeer krijgen? Waarom zijn de veiligheidswensen van Rusland niet serieus genomen? Zelfs een laatste waarschuwing van Poetin afgelopen december dat Oekraïne neutraal moest blijven en geen NAVO-lid zou moeten worden werd niet beantwoord.
De Russische beer is gemeen gaan bijten.
Waar blijven onze waarom-vragen?
21 februari 2022
De Russische angst voor omsingeling door de NAVO is in de afgelopen jaren systematisch door het Westen en de NAVO niet begrepen of weggehoond. In deze gespannen tijd dat er een oorlog op ons continent dreigt tussen Rusland en Oekraïne is het juist belangrijk dat we proberen te begrijpen waarom Rusland zo handelt zoals het doet. Waar zitten de grieven van de Russen en waar blijven onze Westerse ‘waarom-vragen’? In bijna ieder debat hierover ontbreken de achtergronden van het huidige Russische optreden.
Dertig jaar geleden kreeg Gorbatsjov tijdens zijn laatste maanden als secretaris-generaal van de USSR de belofte van de NAVO dat de NAVO geen centimeter verder oostwaarts zou uitbreiden. De Koude Oorlog was voorbij en het Warschaupact (de tegenhanger van de NAVO) werd opgeheven. Weliswaar was de Sovjetunie de verliezer van die Koude Oorlog maar er heerste in Rusland wonderwel een pro-Europa sfeer en het vertrouwen dat het Westen en Rusland in de toekomst samen in vrede zouden leven.
Wel was Rusland een zo goed als failliet land, waar alle hervormingen op economisch, politiek of sociaal gebied veel dramatischer waren dan menigeen zich in het Westen zou kunnen voorstellen. De shocktherapie die aan Rusland door Westerlingen werd geadviseerd was misschien van sommige adviseurs goed bedoeld, maar veel andere Westerlingen meenden de wijsheid in pacht te hebben en de Russen te moeten vertellen hoe je democratie en markteconomie moet implanteren in de Slavische mens. Het waren immers de Westerse ‘roaring nineties’ en het kapitalistische stelsel had gezegevierd.
Ondanks deze shockdoctrine in Rusland met heel veel armoede, ontberingen, maffiosi en een ontwrichte samenleving, was er, soms bij het naïeve af, in Rusland dat heilige geloof dat het Westen Rusland op de beste manier zou adviseren. Daarom was de schok in Rusland voelbaar toen de NAVO in 1999 haar eerste uitbreiding bekend maakte met Polen, Tsjechië en Hongarije. Voor de Russen gold: maar het Westen had toch beloofd om de NAVO niet verder oostwaarts uit te breiden?
Toen vervolgens de NAVO en de regering van George Bush jr. de tweede uitbreidingsgolf in 2004 doorvoerde (met Bulgarije, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Estland, Letland en Litouwen), bleven de Russische reacties vol ongeloof niet uit; het kon toch niet zo zijn dat Europa zich zo liet leiden door de grote stem van Amerika binnen de NAVO? De frustratie groeide en het patriottisme nam toe. Intussen was Poetin aan de macht gekomen. Hij wist Rusland weer enigszins op de rails te krijgen na de wildwestperiode van de jaren negentig. Ook Poetin, of we dat in het Westen willen weten (horen) of niet, was in zijn beginjaren zeer pro-Westers ingesteld, zelfs toen hij moest slikken dat de NAVO uitbreidde. Poetin bood nog aan dat Rusland ook lid van de NAVO zou kunnen worden … Dat zinde de Amerikanen niet.
Daarnaast trok de Bush-regering zich terug uit het Anti-Ballistic Missile-verdrag (het verdrag dat 30 jaar de vrede had bewaard door de beperking van nucleaire wapen in de VS en Rusland) en begon de VS met de bouw van anti-raketschildsystemen in Polen en Roemenië. Volgens de NAVO bedoeld om Iraanse en Noord-Koreaanse raketten neer te halen maar volgens de Russen een raketschild dat tegen hen was gericht. Het nog steeds pro-Westerse Rusland kreeg het gevoel dat er een nieuwe Koude oorlog tegen hen op til was. Rusland begon zich omsingeld (en bedrogen) te voelen door de NAVO.
In 2008 wilden de VS en de NAVO een derde uitbreidingsgolf doorvoeren met Oekraïne en Georgië… Op de NAVO-top in Boekarest protesteerde Rusland heftig. Voor Rusland is dit hun achtertuin waar miljoenen Russen wonen die al eeuwenlang met Oekraïners verbonden zijn. Oekraïne mag dan sinds 1991 politiek een onafhankelijk land zijn, historisch, cultureel en sociaal-maatschappelijk is het voor Rusland een onverbrekelijk deel van hun Slavische wereld. (Je zou het kunnen vergelijken met een situatie waarin Rusland militaire invloed in Canada zou hebben).
Oekraïne, dat net als Rusland een wildwestmaatschappij had na de ineenstorting van de Sovjetunie, is nu onafhankelijk. Maar in tegenstelling tot Rusland, dat weer enigszins stabiel is geworden, is Oekraine, met zijn machtige oligarchen nauwelijks in staat gebleken structuur aan te brengen. Helaas is het Oekraïnse volk hier de dupe van geworden. En ook wij Europeanen en Amerikanen hebben boter op ons hoofd. De afgelopen jaren waren er vele bezoekjes van Hillary Clinton aan Kiev, hield John McCain zijn speech op het Maidanplein en reisde Joe Biden, die toen nog vice-president onder Obama was, aan en af naar Oekraïne om lucratieve contracten af te sluiten. Verbaasd vroeg ik mij tien jaar geleden nog af wat al die Amerikanen zover van huis deden. Met eigen ogen zag ik de vele USAID-projecten in Lviv en Kiev waar flyers werden uitgedeeld over democratielessen of hoe je gratis oranje T-shirts kon krijgen. Diverse Amerikaanse marketingbureaus trainden jarenlang Oekraïners en beloofden hen de vrije en Westerse wereld. Uiteraard konden onze Europese politici op het Maidan in 2014 niet ontbreken. En in Oekraïne werd een pro-Westerse regering geïnstalleerd.
Poetin wordt beschuldigd van de destabilisatie van Europa, maar hoe de NAVO en Westerlingen hebben meegeholpen aan het destabiliseren van Oekraïne wordt bij ons minder benadrukt. We hebben de recente geschiedenis over Rusland en Oekraïne vooral vanuit Westers standpunt belicht. President Biden voert de oorlogsdreiging de laatste weken op en herhaalt telkens dat Rusland Oekraïne gaat aanvallen. Europese media en politiek papagaaien dit vervolgens na. Zo worden we steeds meer in een neerwaartse spiraal meegezogen die tot nog meer spanning leidt. Een oorlog tussen Rusland en Oekraïne zal Europa meesleuren en de Verenigde Staten zullen daar nauwelijks last van hebben.
Waarom hebben we Oekraïne geen neutraliteit geadviseerd? Het land had (en heeft) prachtige kansen als brugfunctie tussen Europa en de Nieuwe Zijderoute naar China, Kazachstan en Rusland. Het conflict in Oekraïne zou vandaag niet zo uit de hand gelopen zijn als prominente Amerikanen en NAVO-kopstukken – en verscheidene Europeanen – zich niet zo massaal in Oekraïne hadden gemengd.
Het is belangrijk dat de NAVO kenbaar maakt dat Oekraïne geen lid van de NAVO gaat worden.
