BRICS een “onbeduidend” clubje?
25 april 2024
Op 17 april bij een debat in de Tweede Kamer over de EU-Top, sprak demissionair premier Mark Rutte over Poetin en de oorlog in Oekraïne: “Overschat nou niet de man Poetin. Ik heb de man heel veel gesproken. Dat is geen sterke man, echt niet, dat is geen sterke vent.” Ook van de BRICS is Rutte niet onder de indruk. Het is volgens hem een “heel onduidelijk, rommelig clubje”. “Neem dat nou niet te serieus’, zei hij. “Ook China en India zitten in de club. Maar wat kan dat nou worden?!”
Met de zoveelste verbazing en verbijstering hoor en zie ik de onkunde en de zelfingenomenheid van onze politieke elite in het maken van Nederlandse buitenlandse politiek. Het jarenlange ‘Rutte-regeringsclubje’ lijkt geen idee te hebben wat er speelt in de nieuwe, opkomende wereld van Eurazië, of nog breder gezegd de ‘globale meerderheid’. Het ‘onduidelijk rommelig clubje van de BRICS’ (met China en India in hun club, wat zou dat nou kunnen worden?!’) is heel hard op weg om de nieuwe norm te gaan zetten in de nieuwe wereldorde waarbij wij, Europeanen, niet door lijken te hebben dat de 500-jarige Westerse dominantie ten einde is gekomen. Dit is het resultaat van jarenlang falend beleid van ingedutte, onkundige Europese en Amerikaanse politici die met hun hoofd in hun Westerse media bubbel leven.
Welke andere opties heeft Rusland dan eigenlijk gehad dan zich te richten op het Oosten en, in het verlengde daarvan, de BRICS? Voor Rusland is eeuwenlang Europa, met afstand, de natuurlijke voorkeur van Rusland en de Russen geweest. Maar helaas heeft Europa, door haar eigen buitenlandse beleid een politiek gevoerd die zichzelf gediskwalificeerd heeft bij de Russen. Vaak zie ik bij mijn landgenoten dat dit kwartje nog steeds niet is gevallen. Hoe dat komt heeft alles met onze media te maken.
Vanaf 2013 schreven we al e-mails naar de media of boden we aan om lezingen te geven bij de afdeling, voorlichting, van diverse politieke partijen om meer aandacht te geven voor de BRICS conferenties die in Rusland en China gehouden werden. Toen al viel het mij op hoe weinig kennis en hoeveel desinteresse er was voor het Euraziatische deel van de wereld.
Twee maanden geleden verdwaalde ik in Moskou op het wegennet in de stad, de stad die ik op mijn duimpje ken. Alle nieuw gebouwde buitenwijken die als mooie voorsteden uit de grond worden gestampt. Alle nieuwe metrolijnen en spoorlijnen die in een paar jaar gebouwd zijn. Alle wetenschappelijke nieuwe instituties die programma’s verzorgen met de BRICS-landen. Alle jonge Alumni-mensen die ingezet kunnen worden op projecten naar India of Afrika. Alle bedrijven waar ik langs reed die drie jaar geleden nog IKEA of Mercedes op hun bedrijfsgevels hadden staan hebben nu Chinese, Aziatische of Russische namen. Alle Russen die het nu als ‘trendy’ gaan zien om Chinees te studeren of om Sinologie of Aziatische studies te gaan doen. Alle infrastructuur- en medische projecten in India of Afrika (Mali, Niger en Burkina Faso) hebben de aandacht en evenzeer wordt de Russische cultuur en taal in Afrikaanse scholen gepromoot en onderwezen. Teveel om op noemen.
Als we het hebben over de BRICS en de betekenis hiervan voor de nieuwe wereldorde dan zijn er drie belangrijke punten. Het eerste punt is dat Rusland en China het motorblok vormen van de BRICS. Beide landen werken al op bilateraal niveau intensief samen. Niet alleen op economisch vlak maar vooral ook op geopolitiek vlak. BRICS is voor deze landen eigenlijk een versterkt platform waarin zij hun krachten kunnen bundelen en met andere (grote) landen nauw kunnen samenwerken. Vandaag de dag zijn er drie grootmachten: Amerika, China en Rusland. Twee van de drie werken nu samen en bieden actief verzet tegen Amerika in hun buitenlandse politiek. Vergelijk 2024 eens met 1972 en het contrast kan niet groter zijn. In 1972 ging de Amerikaanse president Richard Nixon naar China om realpolitik te bedrijven. Nixon kreeg het toen voor elkaar dat Amerika en China, ondanks hun ideologische verschillen, de handen op elkaar kregen om gezamenlijk op te trekken om de macht van de Sovjet-Unie in te dammen. Of dit goed of slecht was laat ik in het midden maar ik gebruik dit historisch voorbeeld alleen maar om te illustreren hoe de globale machtsverhoudingen nu zijn omgekeerd. Nu is het Amerika die wordt ingedamd (in Eurazië) in plaats van Rusland of China.
Het tweede punt is dat steeds meer niet-westerse landen zich aansluiten bij de politiek van de BRICS. Niet-westerse landen zien een toekomst in deze nieuwe multipolaire wereldorde waar betrekkingen op basis van wederzijds respect voor nationale soevereiniteit in brede zin de kern vormen. Op dit moment zijn er 9 landen lid van de BRICS (Brazilië, Rusland, India, China, Zuid-Afrika, Egypte, Ethiopië, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten). Deze landen vertegenwoordigen circa 45 procent van de wereldbevolking en circa 33 procent van de wereldeconomie. In het verlengde van het concept van nationale soevereiniteit zijn eer en meer landen geïnteresseerd, voor hun eigen financiële soevereiniteit, in de New Develop Bank (soort IMF of Wereldbank maar dan opgericht door de BRICS) dat een alternatief betalingssysteem vormt ten opzichte van het Westers gedomineerde SWIFT-systeem. Andere landen willen weg onder de Westerse controle op het SWIFT-systeem en uiteindelijk ook weg van de suprematie van de Amerikaanse dollar. Dat gaat niet van vandaag op morgen maar het begin is er.
Het derde punt is dat door de correlatie van machten de BRICS (en in het bijzonder Rusland en China) in een positie zijn om politiek te bedrijven die echt substantiële zaken teweeg brengt wat de gevestigde internationale (westerse) orde wijzigt. Vorig jaar sloten Egypte en Ethiopië zich aan bij de BRICS, gevolgd door de Verenigde Arabische Emiraten, Iran en Saoedi-Arabië. De Chinese leider Xi Jinping is het gelukt Iran en Saoedi-Arabië bij elkaar te brengen en de betrekkingen tussen deze landen te helpen normaliseren. De aartsvijanden hebben elkaar de hand gegeven en kiezen voor de multipolaire wereld op basis van gedeelde belangen in plaats van mee te spelen in een verdeel en heers politiek. Een politiek die in het Midden-Oosten lang is bedreven (en gestimuleerd is) door de Verenigde Staten. Ik herinner me nog goed hoe de Amerikaanse president Joe Biden in juli 2022 een ‘minder warm onthaal’ kreeg van het Saoedische koningshuis dan gebruikelijk. Ruim één jaar later werd de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, Anthony Blinken door de Saoedische kroonprins Mohamed Bin Salman een paar uur in ‘de wacht gezet’. Allemaal indicaties dat Amerikaanse macht en prestige in het Midden-Oosten aan het afnemen is. Dit is echt een waterscheiding moment te noemen in de geschiedenis van deze regio en de rol die andere niet-westerse (BRICS) landen, in dit geval China, nu zijn gaan spelen.
Ik vraag me serieus af of en wat Mark Rutte over vijf of tien jaar zegt over het onbeduidende ‘rommelige clubje, dat we niet al te serieus hoeven te nemen’. Zou hij dan zeggen dat wij daar ook beter aan tafel hadden kunnen zitten?
Weimar: ‘Wir haben es nicht gewusst’?
12 april 2024
Op de Ettersberg, kijken we uit over het immense terrein van het concentratiekamp Buchenwald. De barakken zijn weg en niet meer herbouwd zoals in Auschwitz, maar dat maakt dit voormalig concentratie kamp er niet minder erg om. Misschien is het ‘ter plekke staan’ hier, omringd door een absolute stilte nog wel beklemmender.
Beneden ons ligt de stad Weimar dat ongeveer 8 kilometer hier vandaan ligt. Op 11 april 1945 bevrijden de Amerikanen het kamp. De overlevenden hadden geluk maar voor de doden was het te laat. De Amerikanen, dwongen de inwoners van Weimar om naar boven op de Ettersberg te lopen om met eigen ogen te aanschouwen wat zich daar vanaf 1937 had afgespeeld. De Duitse autoriteiten en de andere (lokale) elite bestuurders van Weimar zullen geweten hebben wat er speelde. Persoonlijk fascineert mij de gewone burger het meest….Wat wisten zij? Keken ze weg? Gingen ze op onderzoek uit om het te weten? Wisten sommigen het echt niet? Geloofden ze tot het laatst toe in de Duitse propaganda? Op de videobeelden zie je de gewone burgers geschokt langs de barakken lopen. Sommigen vallen flauw als ze langs de verbrandingsovens lopen, anderen hebben een zakdoek voor hun mond als ze een stapel lijken passeren. Twee jonge dames zijn vreselijk overstuur en huilen. Op deze momenten denk je te zien dat de inwoners het niet hebben geweten. “We hebben het niet geweten” lijken ze te zeggen. Of ‘we hebben iets vermoed of gehoord’: maar we konden ons niet voorstellen dat onze regering hiertoe in staat zou zijn…..”
De Duitse propagandamachine indoctrineerde daadwerkelijk miljoenen Duitsers. Een meneer uit onze reisgroep zegt zachtjes: ‘zo’n intense hersenspoeling is in onze democratie tenminste niet meer mogelijk’. Ik haal drie keer diep adem, om niet te reageren en probeer mij op het weidse uitzicht te concentreren. Ik kan het niet bevatten hoeveel kiene Nederlanders ervan overtuigd zijn dat we in Nederland een vrije pers hebben. En in het verlengende hiervan, overtuigd zijn dat we in Nederland niet gehersenspoeld zijn want wij bestrijden het kwaad dat Rusland en/of Poetin heet.
Ik loop even weg van onze groep en blijf gefrustreerd en verbijsterd hoe het ons vandaag de dag weer kon gebeuren. De kwade geesten van nu zijn vermomd in keurige Amerikaanse pakken en kostuums maar hun neoconservatieve of liberaal imperialistische gedachtegoed om de wereld te domineren, gaat ook met talloze doden en manipulaties gepaard.
Helaas voor veel goede Amerikanen en Europeanen, en voor de rest van de wereld leven we nu met een Amerikaanse buitenlandse politiek die gedomineerd is door de neoconservatieven en/of liberale imperialisten die globale hegemonie, tegen iedere prijs, willen behouden. Dit beleid wordt door deze elite vervolgens gedicteerd aan het ministerie van buitenlandse zaken, het Pentagon, de CIA en de NAVO. Deze politiek begon al, enigszins voorzichtig, onder Bill Clinton maar duurt voort tot op de dag van vandaag. Alle klokkenluiders of ‘niet-weg-kijkende-verantwoordelijken’ worden of zijn ontslagen of de mond gesnoerd. De oorlog in Oekraïne is slechts het meest recente voorbeeld in een reeks van tamelijk rampzalige voorbeelden (Afghanistan, Irak, Libië en Syrië) die stuk voor stuk het product zijn geweest van Amerikaanse politiek. De ‘gewone man’ krijgt deze informatie niet of nauwelijks gerapporteerd en voor anderen, die wel iets meekrijgen, is het meestal iets waar je, je niet al te veel in moet verdiepen omdat het zo akelig is. Zo is het makkelijker om te zeggen ‘wir haben es nicht gewusst’. Desalniettemin hadden we in Nederland de Amerikaanse politiek veel meer kunnen belichten en onderzoek naar kunnen doen, zo moeilijk was dat niet. Wat te doen als wij ooit gaan beseffen hoe wij misleid zijn…..Voelen we ons dan schuldig dat we alles wat ons voorgekauwd werd zomaar accepteerden. Of dat we nagelaten hebben om zelf op onderzoek uit te gaan? Of zal het voor de meeste mensen een ontkenning blijven omdat we het in onze media zo gepresenteerd kregen?
Deze ‘hogere’ politiek van Washington in Oekraïne is al vanaf 2014 (en nog eerder) aan de gang. Laten we vooral niet denken dat het oprechte steun voor Oekraïne was anders zou Oekraïne niet in de noodlottige conditie verkeren waarin dat land zich nu bevindt. De regering van Zelenski gaat het nu ervaren, maar het wordt nog niet hardop gezegd. Ooit zullen toekomstige geschiedkundigen dit gaan schrijven en erkennen. Meer dan een half miljoen doden aan Oekraïense en Russische kant zijn er al gevallen. En het grote deel van de West-Europeanen zal oprecht kunnen zeggen dat ze het ‘nicht haben gewusst’. Schande voor alle Europese regeringsleiders, politici en bestuurders, die meegelopen hebben terwijl ze het wel wisten. Schande voor alle gevestigde media die een propagandamachine op poten hebben gezet en nooit de Oekraïnse-Russische kant van het verhaal hebben getoond. Schande voor alle Rusland-haatdragende journalisten en correspondenten die ‘hun meningen’ als feiten presenteerden. Alleen zij mochten aan het woord in alle ‘gerenommeerde’ nieuwsprogramma’s of kranten. Ik wil begrip blijven houden voor alle jonge journalisten die net een baan kregen en ‘es nicht haben gewusst’. Zij waren al voorafgaand aan hun nieuwe baan bevooroordeeld door de jarenlange Russofobie. Maar dat veranderd niets aan het feit dat we Rusland tot vijand hebben gemaakt door onze eigen Europese buitenlandse politiek. Terwijl Rusland juist met ons bevriend had willen zijn, er was zoveel Russische goede wil! En ik snap best, gezien het huidige opinieklimaat, dat veel mensen dit niet van me zullen geloven maar ik ben ervan overtuigd dat dit voor een groot deel waar is.
Als de gevestigde media hun werk beter hadden gedaan en Europese en Nederlandse regeringsleiders en politici niet zo dociel waren geweest dan hadden veel van mijn goede landgenoten ‘es gewusst’. Nu wacht ons wellicht in de nabije toekomst een soort ‘Buchenwald 1945’ moment. De verbijstering zal even groot zijn dat we zo’n intense anti-Rusland propaganda hebben gehad terwijl de echte kwaadwillenden, de politieke elite in Washington bewust, dood en verderf hebben gezaaid en ons nu op het randje van een nucleaire oorlog hebben gebracht. Met verstand van zaken, goede wil en een vrije pers had onze relatie met Rusland (en Oekraïne) niet alleen geheel anders kunnen zijn maar ook zoveel beter en… zoveel mooier!
Slavische overeenkomsten: Russen en Oekraïners
14 maart 2024
Zondagochtend brengt Igor zijn gebruikelijke update van het leven van Oekraïners in Nederland. Hij vraagt mij of ik een cadeau wil meenemen naar zijn Oekraïnse-Russische familie in Moskou. Ik moet lachen omdat het zo’n typisch Slavisch gebruik is om cadeaus mee te geven voor dierbaren in den verre. Daarmee raakt ons gesprek aan de (culturele) overeenkomsten tussen Oekraïeners en Russen die in het heetst van de strijd in de oorlog ondergesneeuwd raken of weggemoffeld worden. We spraken over hun 1000-jarige gezamenlijke geschiedenis en de nog maar 30 jaar onafhankelijkheid van Oekraïne en Rusland. Deze laatste dertig jaar zijn juist de meest roerige en de meest moeilijke tijd omdat beide landen in 1991 met een failliete boedel moesten beginnen. Rijk kon plotseling heel rijk worden en ‘arm’ werd armer. Beide landen dachten toen, in hun chaos, dat ze snel aansluiting moesten vinden bij het Westen.
“Logisch”, zegt Igor, “dat wij net zo wilden leven als jullie”. Maar ik denk nu ook dat we jullie hebben geïdealiseerd.” Joehh, daar loop ik al jaren tegenop…mompel ik en schenk de koffie in. “Maar” lijkt hij te vergoelijken, “wij wisten niet hoe dat moest om een democratie en vrije markt op poten te zetten… Vrijheid stond voor de meesten van ons voor het gegeven dat wij het op materieel gebied beter zouden krijgen.” Igor neemt als vergelijking de Oost-Duitser die in de eerste jaren na de val van de Muur dacht dat democratie en vrijheid hetzelfde waren als een nieuwe keuken en auto krijgen. “Dat wilden wij ook. Zo dachten wij ook”.
En, zeg ik, Oekraïne en Rusland hadden geen rijke broer, zoals West-Duitsland, die met miljarden Duitse marken en een eeuwenlange middenklasse-ervaring, de voormalige DDR op de rails kon zetten, iets wat overigens ook moeilijker was dan gedacht na de Duitse Hereniging. Oekraïne en Rusland hadden geen geld en bij jullie infrastructuur ontbrak het helaas op economisch, politiek en juridisch gebied aan de juiste instituties. De middenklasse (en de gebruiken en het denken wat daarbij hoort) ontbrak tevens volledig. Het gevolg was dat er bij jullie grote armoede, maffia, roofkapitalisme en corruptie ontstond.
“Ik weet nu zeker”, zegt Igor, “dat die armoede en wetteloosheid onze mensen, of, onze twee Slavische volkeren, mede hebben ontwricht. Iedereen wilde overleven en dat kon ten koste van je buurman of familie gaan. Het werd ikke, ikke, ikke terwijl wij voor 1991, gezamenlijk mopperden of vreugdes deelden, onder een machtige staat of een machtige landheer. Na 1991 verloren we deze sterke karaktereigenschap van saamhorigheid… Ook de nadruk op het materialisme heeft ons weggetrokken van onze Slavische ziel (waar spiritualiteit en berusting een groot goed is). We werden bedwelmd door de luxes van het Westen. Democratische en juridische instanties invoeren hadden we nooit geleerd en dit werd ook nauwelijks begrepen… We zijn nou eenmaal gewend aan een sterke leider of staat.” Igor snijdt nog een stuk van ons taartje af en zwijgt even. “Maar we vergaten onze gezamenlijke rijke Slavische (Byzantijnse) cultuur en filosofie. En we vergaten ook onze saamhorigheid, onze gezamenlijke zware of mooie geschiedenis en onze overlevingskunst. We veronachtzaamden onze gebruiken en tradities, onze taal en religie en ons goede onderwijs, dat weliswaar een product was van het staatssocialisme van de Sovjet-Unie maar waardoor we wel allen goed tot hoog opgeleid waren.”
Slavische volkeren zijn inderdaad gewend aan een sterke staat die veel voor hen regelt/zorgt. Rusland is in haar bestuur weer teruggekeerd naar deze historische norm, met name als reactie op de wildwest en chaos jaren van de jaren ’90. Maar deze vorm van bestuur, vanaf 2000, bracht de meeste Russen wel stabiliteit, orde, veiligheid en een toegenomen welvaart. Zelfs de anti-Rusland Oekraïeners hoor je de laatste twee jaar steeds meer zeggen dat zij de afgelopen 30 jaar een sterke leider of staat nodig hadden gehad. Hun slecht bestuurde land is een van de hoofdoorzaken dat een Oekraïner zich moedeloos en machteloos voelt.
Igor twijfelt steeds meer om alleen de schuld bij de Russen te leggen, zoals dat gebruikelijk is bij de West-Oekraïense denkwijze. Daar komt nog bij dat Igor de geopolitieke machtsbelangen van Washington en de NAVO heeft bestudeerd.
Igor is ervan overtuigd dat een Oekraïener en een Rus dezelfde soort Europeaan is, ook al kan hij dat in deze oorlog niet hardop zeggen. Dat voelt hij nu nog sterker omdat hij al twee jaar in Nederland verblijft. Hij ziet dat West-Europese gebruiken, normen en waarden toch anders zijn dan in de Slavische landen. Hij ratelt van alles door elkaar, over verschillen en overeenkomsten tussen het Westen en het Oosten. Hij geeft voorbeelden van bruiloften die uitbundiger gevierd worden in Oekraïne of Rusland, of dat de Slavische emotie soms 180 graden tegenover de Westerse ratio staat. Hij vindt het moeilijk dat in Nederland de fauteuils verder van elkaar af staan: “bij ons zit je rondom de tafel en dat geeft minder afstand”. Hij vindt het goed dat de dokters in Nederland geen geld onder de tafel aannemen “maar hoe schaf je dat bij ons af als de lonen zo laag zijn. Jullie zijn rijk door jullie handelsgeest en jullie hebben veel afspraken op een dag om dat geld te verdienen. Daarentegen zijn jullie hectisch en gehaast en weten jullie niet hoe je vissen moet vangen, die je dan vervolgens op je datsja gaat oppeuzelen.“ Een andere eigenschap waarover hij zich verwonderd is dat Nederlandse kinderen niet op een binnenplaats met elkaar buitenspelen, zoals bij hen: “Jullie kinderen worden naar de voetbal- of tennisvereniging gereden en daarna verdwijnen ze in jullie huizen.”
Igor leest en piekert in deze maanden alles bij elkaar….Hij kan niet begrijpen dat het zo fout is gelopen tussen zijn Oekraïense en Russische familieleden. Hij vraagt aan mij hoe het kan dat Nederlanders zich toch verbonden voelen met de Duitsers, “die Duitsers die de Tweede Wereldoorlog op hun geweten hebben! Is dat omdat jullie buren zijn? Of omdat jullie een soortgelijke taal spreken? Of hebben jullie die verwantschap met alle culturen waaronder de Moslim- of Chinese gemeenschap in Nederland?” Ik antwoord dat ik denk dat de Duitser en de Nederlander inderdaad veel van elkaar herkennen. Net als de Engelsen en Duitsers of Denen en Zweden, of andere Europeanen die toch ook veel oorlogen met elkaar hebben gevoerd. Maar vervolg ik, veel Nederlanders hebben de ‘Mof’ nog sterk in het geheugen, vooral nog bij de oude generatie. Dat gevoel/sentiment bleef bij velen jarenlang bestaan. Vandaag de dag voelen de meeste Nederlanders wel weer dat de Duitsers bij de Europese broers en zuster- familie horen. Maar daar gingen wel twee of drie generaties overheen.
De Oekraïense en Russische bevolking hebben heel veel met elkaar gemeen en hebben een gezamenlijke Slavische cultuur en geschiedenis. Veel Oekraïeners beginnen dit te ervaren, ook al komt dit in de gevestigde media niet aan de orde of zullen nationalistische Oekraïeners dat nu tegenhouden. Igor hoopt en denkt dat het grootste deel van de Slavische Oekraïeners en Russen in de toekomst weer samen komen en dat ze overeenkomsten in elkaar weer herkennen. Vooral nu blijkt dat een groot deel van de Oekraïeners, na twee jaar te hebben geleefd in het Westen, onze Westerse maatschappij minder makkelijk vinden dan gedacht. De verschillende vrijheden die we hebben zijn prachtig, maar evenveel, Nederlandse culturele gebruiken blijken veel moeilijker dan gedacht.
“Europa, Rusland en Oekraïne na twee jaar conflict”
februari 2024
Vandaag is het precies twee jaar geleden dat Rusland Oekraïne binnenviel. Ik herinner mij de ochtend op de 24e februari toen ik het nieuws zag op de telefoon. De schok was immens en als een verdwaasde ziel rende ik van de computer naar de televisie om het Nederlandse en Russische nieuws te zien. Jarenlang vertelde ik in lezingen en op reizen over het gevaar, dat als je een land en een volk voortdurend demoniseert, je daar een reactie op kunt verwachten. Maar toen het moment daar was, waar ik lange tijd bang voor was (en voor waarschuwde), kon ik het feit dat Rusland Oekraïne was binnen gevallen zelf niet geloven.
Ik kende de frustraties van de Russische regering over NAVO expansie en ik was me bewust van de geopolitieke achtergronden maar deze inval in Oekraïne veroordeelde ik ten zeerste. Dagenlang was ik beduusd, ik sliep niet meer en het voelde alsof mijn heilige geloof in de band tussen Rusland en Europa fout had ingeschat. Had ik de situatie jarenlang zo fout onderschat? Al vrij snel kwamen de eerste Oekraïense vluchtelingen aan met wie ik vreselijk meeleefde en met wie ik mij zeer verbonden voelde. Ik sprak met velen van hen en wij hielpen binnen onze eigen Academie mee om Oekraïners op te vangen. Heel Nederland was in enkele weken blauw-geel gekleurd en de gevestigde media berichtten de hele dag over de heroïsche Zelenski en de barbaarse Poetin.
Wekenlang bleef mijn verstand uitgeschakeld en in ieder interview of lezing moest ik van desbetreffende organisator eerst verkondigen hoezeer ik Poetin’s Rusland veroordeelde. In de vijfde week zag ik op Al Jazeera de vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. Zelenski was in Istanboel akkoord gegaan met een neutraal Oekraïne (dus geen NAVO-lid) en Rusland zou zijn troepen terugtrekken. Gelijk daarop volgde het bezoek van Boris Johnson aan Kiev die zei dat hier geen sprake van kon zijn en dat Oekraïne door moest vechten. En vanaf toen kreeg ik mijn verstand weer terug.
Niet dat ik toen de Russische invasie goedkeurde, maar hoelang moest Rusland ervoor waarschuwen om Oekraïne geen lid te maken van de NAVO? Wat was er toch zo erg geweest aan neutraliteit voor Oekraïne? De VS en in het verlengde daarvan, de NAVO, hebben een vijand nodig en Europese politici moesten als vazallen gehoorzamen. Iedere deskundige die aandacht vroeg voor de oorzaken van dit conflict werd weggehoond, belachelijk gemaakt of niet uitgenodigd. De Westerse media was ongekend eenzijdig en helaas ook zeer onkundig. Berichten die als feiten werden gepresenteerd waren voor ingelezenen 180 graden het tegenovergestelde. Deze ingelezenen of kenners wisten al na drie maanden dat deze oorlog voor Oekraïne niet te winnen zou zijn. Het Westerse publiek werd misleid. Er werd angst en woede gecreëerd tegen de Russen en alle achtergrondinformatie werd weggelaten. Dit is hoe je een oorlog in gang zet en hoe je de geest van mensen vergiftigd.
Dagelijks kregen we voorgeschoteld dat het Russische leger incompetent was en het militair materiaal zwaar was verouderd, tot groot vermaak voor sommige ‘deskundigen’ hoe Middeleeuws dat ‘spul’ eruit zag. De Westerse media orakelden ook dat Rusland’s economie niet meer voorstelde dan de Benelux of Italië. We zouden de Russische economie met de Westerse sancties uitschakelen. De Russische soldaten werden in veel gevallen afgebeeld als arme mannen die in berenhuiden liepen en met hooivorken vochten. De Russische bevolking zou totaal gehersenspoeld zijn en iedere proteststem eindigde in de gevangenis. De Westerse wereld en de NAVO waren nog nooit zo verenigd geweest en Poetin zou totaal geïsoleerd staan.
Op alle punten was voor kenners, na drie maanden al duidelijk dat er niets van klopte. Het was juist precies het tegenovergestelde: Rusland is al vanaf 2008 bezig met de hervorming van zijn leger en het moderniseren van zijn industrie. Wat je er ook van mag vinden maar het Russische leger is een formidabele vechtkracht wat competent geleid wordt en is, met afstand, het sterkste leger van Europa om over het kernwapen arsenaal van Rusland nog maar te zwijgen (het grootste van de wereld). Rusland’s economie is niet ingestort en deze is nu de nummer 1 van Europa (en dat is echt niet alleen door een oorlogseconomie). De Westerse sancties hebben Rusland niet op de knieën gekregen en we hebben onszelf eerder in de voet geschoten. Verschillende Europese bedrijven die voor de oorlog een plekje hadden bemachtigd in de Russische markt zijn, als gevolg van de sancties, vertrokken. Deze ‘gaten’ in de Russische markt worden of door Russische bedrijven opgevuld of door andere buitenlandse bedrijven, primair Chinese maar ook Indische bedrijven. De meeste Russische militairen worden niet gedwongen, maar hebben zich vrijwillig gemeld om voor hun vaderland te vechten. Meer dan 80 procent van de Russische bevolking staat achter hun land en regering en zij weten veel beter dan Westerlingen hoe je, je eigen berichtgeving moet filteren (wantrouwen) en tussen de regels door moet lezen. De NAVO en het Westen zijn meer verdeeld dan ooit, ook al doen de elites er alles aan om ons te laten geloven hoe eensgezind wij zijn. Poetin staat niet geïsoleerd, integendeel: Poetin heeft steun of een neutrale positie gekregen van de leiders van veel landen waaronder: India, China, Iran, Saoedi-Arabië en andere Aziatische, Arabische landen en Zuid-Amerikaanse landen.
Maar de leugens gaan door. De angst wordt steeds meer opgevoerd dat Rusland naast Oekraïne ook de Baltische landen, Polen en wie weet, de rest van Europa gaat veroveren. We moeten batterijen, radio’s en noodpakketten in huis hebben en jonge mannen kunnen worden opgeroepen om te vechten. We worden voorbereid om oorlog te voeren met Rusland.
Wat zijn we misleid door zoveel politici uit Den Haag, Brussel en Washington evenals door vele journalisten. De leugens en misleiding over Rusland en het Oekraïne conflict is van zo’n (kolossale) omvang dat het eigenlijk niet is te geloven dat zoiets überhaupt mogelijk is te creëren, maar toch is het zo. De vele overeenkomsten tussen de verschillende Europeanen, Slavische of niet-Slavische Europeanen, zou juist alle reden moeten zijn voor harmonie, vrede en uitstekende betrekkingen tussen elkaar en absoluut geen conflict! Wie mogen we en kunnen we ooit verantwoordelijk houden voor deze wanstaltige en immorele politiek om zoveel verschillende Europese volkeren tegen elkaar op te hitsen? En erger, ja zelfs tegen elkaar te laten vechten, terwijl daar geen enkele rationele reden voor is! Wie mogen we ooit verantwoordelijk houden voor zo’n onbeschrijfelijk slechte journalistiek, zowel in vorm als inhoud, waardoor we nu zo fout voorgelicht zijn?
Het Oekraïne conflict, een indruk vanuit het Russische platteland
februari 2024
Vanuit de metropool Moskou rij ik richting de provincie naar het Westen. Buiten is het minus 12 graden en overal ligt een dik pak sneeuw. Op de bedrijven langs de weg, waar twee jaar geleden nog Engelse merknamen stonden zie je nu Chinese en Russische letters. In Moskou en de andere steden gaat het heel snel met de omschakeling van de Russische-Westerse wereld naar de Russische-Aziatische. BRICS afbeeldingen zijn overal te zien en Rusland heeft voor 2024 het voorzitterschap op zich genomen. Gorbatsjovs woorden lijken ver weg: “Rusland hoort in het Europese Huis”.
Moskou verdwijnt na ongeveer anderhalf uur langzaam uit beeld en de weidsheid en stilte van het besneeuwde landschap gaat nu overheersen. Ik wil over deze weg naar Europa rijden om te horen hoe Russen over de oorlog denken en hoe zij over het Westen denken. Tatjana is mijn jonge camera-maatje en we maken een documentaire over hoe Russen over de afsluiting met Europa denken. We hebben gekozen om de Westkant van Rusland te filmen omdat hier de NAVO dreiging het sterkst wordt gevoeld en van waaruit overigens ook Hitler en Napoleon Rusland binnen marcheerde.
We zien het bord Minsk met daarop de 790 kilometers vermeld. Na ongeveer 100 kilometer komen we bij Borodino. Het sneeuwt flink en we lopen met dikke jassen en mutsen over de weidse en heuvelachtige vlakte. In 1812 keek Napoleon hier door zijn verrekijker, met de zelfvoldane blik dat hij Moskou aan zijn voeten had liggen. Tatjana en ik struinen door de sneeuw naar de grote zuil midden in de witte vlakte. In de verte komt een schoolklas aanlopen. Ik wil de schooljuf vragen hoe zij over het Oekraïne drama en de verslechtering met Europa denkt. Met oprechte verbazing kijkt ze mij “Wij willen geen oorlog! Wij hoorden bij Europa. Waarom moest de NAVO steeds dichter bij onze grenzen komen?” Het is een eerste opmerking van de vele soortgelijke reacties die ik in deze week zal horen.
We eten borsj in een klein restaurantje en vervolgen onze route. Het blijft sneeuwen en we kunnen niet sneller dan 60 kilometer per uur rijden Er is duidelijk minder verkeer omdat de grens naar Europa gesloten is en de toekomst in het Oosten ligt. In de avond komen we aan in Vjazma, een provinciestadje aan diezelfde stille weg richting Smolensk en Minsk. De mooi gerestaureerde orthodoxe kerk met gouden koepel op de heuvel is verlicht.
De volgende dag rijden we door naar de oude vestingstad Smolensk tussen Oost en West-Europa. In de Tweede Wereldoorlog is hier ongelofelijk hard gevochten tussen Russen en Duitsers. We hebben een afspraak gemaakt voor een gesprek met de conservator in het museum van de Grote Vaderlandse Oorlog (zoals Russen de Tweede Wereldoorlog noemen). Hoe hij dacht over de verslechterde verhouding met Europa? “Het oorlogsverleden met Duitsland ligt hier nog vers in ons geheugen. Weet u wat zij hier hebben aangericht? Bijna de hele bevolking is in deze provincie uitgeroeid en hun tanks rukten op naar Moskou. Dat de Duitse regering nu Leopard tanks levert is voor ons verbijsterend.” Waarom staat de NAVO opnieuw aan onze grens? Waarom kon Oekraïne niet neutraal gelaten worden? Dan was dit drama niet gebeurd! Waarom hebt U uw woord niet gehouden?
De daarop volgende dagen rijden we noordwaarts, langs de Russische grens richting Veliki Loeki. Weg van de hoofdweg, door de meest Westelijke provincie van Rusland met besneeuwde landschappen en echte stilte. Eindeloze weidse vlaktes afgewisseld met flinke bospartijen, moerassen of de typische gehuchtjes met Russische houten huisjes. Ik mag overal de plattelandsbevolking de bekende vraag stellen. Het antwoord is ook hier eenduidig. ´”De Polen, de Fransen, de Duitsers en nu weer de NAVO die vanuit het Westen het land bedreigt.´
We komen aan in het historisch stadje Volokolamsk. Een priester loopt over het Kremlin-terrein en ik schiet hem aan met de welbekende vraag. Goedgelovige ogen kijken me aan: “Ik ben geboren in Sovjet-Oekraïne en mijn ouders wonen nog steeds in Charkov…We begrijpen het gewoon niet waarom Oekraïne niet de neutraliteit mocht behouden”.
Op het parkeerterrein van ons kleine hotelletje blokkeren kinderen met hun sleetjes de toegang en hebben er veel plezier om. Binnen wacht ons warmte, wijn en eten. De entourage is van hout en de grote open haard in de hoek wordt nog met hout gestookt. Voor ons raam zien we de dikke vlokken sneeuw dwarrelen. Alsof een Siberische koopman met dikke bontmantel en muts, die vele kilometers in zijn slede heeft gereden, ieder moment kan binnenstappen. De stevige serveerster, die een kan gevuld met wijn op tafel zet, zou ook in deze tijd passen. De stadse Tatjana grinnikt om haar en om de ouderwetse, keihard geperste linnen servetten, maar ik geniet van, ook deze ‘wederopleving’ bij de Russen. Tatjana weet met haar 26 jaren nauwelijks wat ik bedoel, maar ik weet dat dit soort plekken nog maar een paar jaar geleden als bordeel functioneerde en waar dit soort gehuchten of stadjes door louche en criminele bendes werd bestierd. Hoe vaak heb ik toen gedacht ‘dat het nooit meer wat kon worden in dit land’.
Rusland is, op eigen kracht, wel ‘wat’ geworden. De bevolking dacht dat samen met Europa zou zijn. Poetin dacht dat ook lange tijd: “Van Vladivostok tot Lissabon”.
Het westerse verraad van Oekraïne
januari 2024
Op zondagavond laat lopen Igor en ik door de druilerige regen op weg naar de boot aan de Rijnkade waar hij verblijft. Igor trekt een beetje met zijn rechterbeen omdat hij vanaf zijn geboorte een wervel mist in de ruggengraat.
De 38-jarige aardige en intelligente man leidde tot 24 februari 2022 zijn eigen kleine dokterspraktijk in een voorstadje van Dnjepropetrovsk (nu Dnipro). In maart belandde hij met zijn moeder in een bus naar West-Europa en kwamen ze terecht op de vluchtelingenboot aan de Rijnkade in Arnhem.
Hij hoort bij de etnisch Russische Oekraïners (Oekraïense moeder en Russische vader) die in het eerste jaar verdwaasd proberen te verwerken wat Rusland Oekraïne heeft aangedaan.
Over de Rijn hangt een laag mist en de avond is grauw, stil en somber. Zo ook ons innerlijk gestel, omdat hij deze avond wegvluchtte van heftige ruzies tussen Oekraïners onderling. De oorlog is al erg genoeg, hij kan de toenemende ruzies tussen de Oost en West-Oekraïners in zijn omgeving er nauwelijks bij hebben. De conflicten worden heftiger en de politie heeft al een paar keer slaags geraakte Oekraïners uit elkaar moeten houden op de Rijnkade.
Voor Igor zijn Oekraïners en Russen dezelfde soort Slavische mensen (anders dan de West-Oekraïners die ooit bij het Poolse of Habsburgse rijk hoorden). Al vanaf de tsarentijd leefden zijn voorvaderen samen in het Russische keizerrijk, zeg maar zoals de Friezen inwoners zijn van Nederland. In 1917 ondergingen ze gezamenlijk het communisme en noemden zich allen Sovjetburgers. Pas in 1991 werden Oekraïne en Rusland zelfstandige staten.
In maart 2022 kwamen de vluchtelingen aan in Arnhem. Het was de periode van alle blauw-gele vlaggen. Igor was dankbaar dat hij in een van de beste landen terecht was gekomen, het land van democratie, vrijheid en een warm onthaal voor alle Oekraïners. De Westerse wereld bejubelde hun leider Zelenski en, dacht Igor, als het ‘heilige’ Westen dit zo stellig vindt dan moet je je als Oekraïner wel ongelooflijk trots voelen.
Er heerste toen nog een eensgezinde sfeer onder de Oekraïners. Het tweede jaar van de oorlog begint er veel te veranderen. De onderlinge verschillen komen aan het licht. De ene vluchteling vindt werk in Nederland, de andere wil terug naar Oekraïne. De ene vluchteling is heel rijk, de ander leeft van het geld dat de Nederlandse staat hem geeft. De meeste vluchtelingen (5-7 miljoen) die naar het Westen zijn gekomen noemen zich trots Oekraïner, anderen hebben Russische roots, maar dat houd je maar voor je in deze ‘Rusland-haattijd’.
In de media komen alleen Oekraïners aan het woord die anti-Rusland zijn. Er wordt een beeld gecreëerd dat alle Oekraïners verenigd zijn. ‘Slava Úkraine’! De Oekraïners met Russische roots vragen zich af of ze niet alsnog moeten proberen naar de ingelijfde Oost-Oekrainse provincies te vertrekken, of naar Rusland waar ook 5 tot 6 miljoen Oekraïners naartoe zijn gevlucht. Voor de westers gezinde Oekraïners zijn er ondertussen steeds meer zorgen. Zelenski is de zoveelste president die hen diep teleurstelt. De immense corruptie van de rekruteringsambtenaren die jongens moeten ronselen voor het leger, is ook aanleiding tot vele heftige ruzies. De grootste schok is volgens Igor, dat David Arachamia, een vertrouweling van Zelenski, onlangs openlijk heeft gezegd dat Oekraïne en Rusland, na de eerste maand in de oorlog, na onderhandelingen in Istanboel tot een vredesakkoord waren gekomen. Oekraïne stemde in met neutraliteit (geen Navo-lid) en Rusland zou zijn troepen terugtrekken. Maar toen ze terugkwamen uit Istanboel kwam Boris Johnson naar Kiev en zei dat ze niets moesten ondertekenen en gewoon door moesten vechten. Deze onthulling zou groot nieuws moeten zijn in de Westerse wereld, zegt Igor. Maar het werd maar mondjesmaat bericht.
Bij steeds meer Oekraïners dringt het besef door dat er achter deze oorlog veel meer speelt en dat de Navo en het Westen niet altijd de beste bedoelingen hebben. Igor herhaalt telkens: “Het had al na een maand gestopt kunnen worden. Hoeveel duizenden mannen hadden dan nu nog geleefd, hoeveel duizenden mensen hadden naar hun thuisland terug kunnen keren, hoeveel mensen zouden niet getraumatiseerd zijn? Mijn volk moet bloeden voor de geopolitieke doelen van de Navo.” Diepe schaamte overvalt me voor de zoveelste keer. Ook bij ons is het besef dat de Westerse politiek voor een heel groot deel schuldig is aan dit drama nog steeds niet doorgedrongen.
Marie-Thérèse ter Haar is Rusland- en Oost-Europa-deskundige, en oprichter en eigenaar van de Rusland & Oost-Europa Academie in Arnhem. Haar streven is en blijft om een brug te slaan tussen Oost- en West-Europa.
