Boek Marie-Thérèse ter Haar: Rusland in de 21e eeuw

Paperback, 176 blz.
Uitgeverij Aspekt (Soesterberg, 2012)
ISBN 9789461530295

Bestellen via Bol.com

In dit boek gaat Ruslanddeskundige Marie-Thérèse ter Haar in op de recente geschiedenis van Rusland en de actuele gebeurtenissen op de Krim en in Oekraïne. Ze neemt daarbij vooral ook de westerse berichtgeving hierover onder de loep. Dat in Rusland de media dikwijls propagandistisch en bevooroordeeld zijn wisten we al, maar hoe zit dat eigenlijk bij ons? Tot haar verbijstering constateert ter Haar dat ook onze media en politici vaak een stuk bevooroordeelder zijn dan we doorgaans geneigd zijn te denken.

Marie-Thérèse ter Haar is Ruslanddeskundige en oprichter van de Rusland & Oost-Europa Academie. Ze leeft en werkt in twee werelden: de ene helft van het jaar is ze in Nederland, de andere helft in Rusland.

Inleiding 5

  1. Rusland en het Westen: de noodzaak van de dialoog 9
    Propaganda aan beide kanten 12
    Op zoek naar de nuance 15
    Nieuwe wereldeconomieën 18
  1. De hedendaagse informatie-oorlog 21
    De teleurstelling van Rusland 23
  1. Het einde van de ussr 26
    Een illusie in duigen 27
    Geen goede infrastructuur 29
  1. Rusland na het communisme onder Jeltsin 32
    De jaren 1990: maffiadictatuur 32
    Oligarchen 33
  1. De eerste jaren van president Poetin (2000-2012) 38
    Binnenlandse kritiek 40
    Toegenomen welvaart 40
    Ruslands recente geschiedenis 42
    Weer trots op Rusland 44
    Ons belerende vingertje 48
  1. Rusland en de internationale politiek vanaf 1991-2021 51
    1991: Dertig miljoen Russen ontheemd 51
    De jaren 1990: wildwesttaferelen 53
    De navo 55
    De VS en Rusland omstreeks 2000 56
    Afghanistan 58
    Verschillen van inzicht 61
    Georgië 2003: De Rozenrevolutie 66
    Oekraïne 2004: De Oranjerevolutie 67
    2008-2012: Medvedev en Obama 70
    2014: Opnieuw revolutie in Oekraïne 73
    De Krim 75
    Trump en Biden 78
  1. Vastgeroeste denkbeelden en stereotypen 82
    Opgroeien in het Westen 82
    Studietijd in Rusland 84
    De wereld vanuit een ander perspectief 88
    Vooroordelen en indoctrinatie 90
    Hardnekkige spookbeelden 93
    Wij last van vooroordelen? 95
    Anti-Westerse tendensen in Rusland 99
    De rol van de Sovjet-Unie tijdens de Tweede Wereldoorlog 100
    Leren we wel van de geschiedenis? 103
  1. Oekraïne, Belarus en de Westerse inmenging 106
    1991: Oekraïne wordt onafhankelijk 107
    2004: De nasleep van de Oranjerevolutie 110
    Porosjenko 114
    Belarus 118
  1. De Krim 121
    De geschiedenis van de Krim 122
  1. Russische en Westerse berichtgeving 127
    Russische berichtgeving 128
    Westerse berichtgeving 130
    De navo en het Balticum 141
  1. Het gevaar van demonisering 145
    Waar blijven onze waarom-vragen? 151
    Januari 2022 154

Aanbevolen literatuur en websites 158

‘Gebrek aan kennis is de bron van alle kwaad.’
Homerus
(ca. 800 v.Chr.-750 v.Chr.
Grieks dichter

 

Inleiding

In maart 2021 vierde Michael Gorbatsjov zijn negentigste verjaardag. In het Westen zien we hem als held, omdat hij een einde maakte aan de Koude Oorlog. Woorden als perestrojka en glasnost kennen de meeste mensen van boven de dertig jaar wel. Voor de jongere generatie is Gorbatsjov veelal onbekend. Alle andere kopstukken uit deze belangrijke tijd zijn overleden, zoals Helmut Kohl, Bush senior, Genscher en Sjevardnadze (en onze Nederlander Ruud Lubbers). Gorbatsjov is de enige die nog leeft en geestelijk in een goede conditie is.

Gorbatsjov zelf is helemaal niet zo positief over datzelfde Westen. Ik heb me vaak afgevraagd waarom de Westerse politiek en media daar niet meer over berichten, het had tot meer begrip kunnen leiden waarom Rusland vandaag de dag op een bepaalde manier handelt. Juist Gorbatsjov, de held van het Westen, zou toch meer geïnterviewd kunnen worden of aandacht kunnen krijgen? Het zou tot zoveel meer verduidelijking hebben kunnen leiden in een tijd dat de spanningen met Rusland hoog zijn opgelopen.

Tot op de dag van vandaag blijft Gorbatsjov zich bedrogen voelen over de navo-garanties die hij kreeg in 1990 en hoe deze vervolgens zijn geschonden. De navo staat immers nu aan de Russische grens. Gorbatsjov heeft het ook over het Westerse politieke en economische handelen in de jaren 1990 in Rusland. Het zou allemaal niet zo ‘netjes’ zijn gegaan. Hij spreekt harde taal dat Europa hem dertig jaar geleden had beloofd dat er meerdere kamers waren in het Europese Huis, maar het Westen heeft hier weinig van waargemaakt: ‘alles leek te gebeuren in een Westerse sfeer van superioriteitsgevoel. Serieus luisteren en meedenken met de belangen van Rusland was er niet bij, ook al deed men voorkomen dat dit wel zo was.’

Het meest zet de oude heer zich in voor de gevaarlijke wapenwedloop of laat hij van zich horen als er weer een navo-conferentie is. Zeer geërgerd was hij toen de militaire uitbreiding werd doorgevoerd en secretaris-generaal Stoltenberg in Warschau de woorden sprak: ‘De beste verdediging van het navo-bondgenootschap is Rusland permanent dreigen met een nucleaire oorlog door ervoor te zorgen dat elk lokaal conflict waarbij Rusland betrokken is in Oost-Europa onmiddellijk wordt omgezet in een alomvattend conflict tussen Rusland en de navo.’ Gorbatsjov reageerde hierop: ‘navo-leiders spreken alleen maar over defensie, over verdediging, maar eigenlijk zijn ze bezig met de voorbereidingen van offensieve operaties. Al die retoriek in Warschau heeft geen ander doel dan de oorlog te verklaren aan Rusland.’

Als Nederlandse vrouw, die weliswaar al meer dan 35 jaar met Rusland en Oost-Europa verbonden is, blijf ik Gorbatsjov waarderen omdat hij een einde maakte aan de Koude Oorlog maar ik ben mij ervan bewust dat dit een typisch Westerse zienswijze is. Ik volg Gorbatsjov dan ook op de voet. Mijn Russische vrienden en kennissen kijken mij soms verbaasd aan en sommigen bekogelen mij zelfs met geïrriteerde reacties in de trant van: ‘Jij zou toch beter moeten weten en begrijpen dat hij bij ons helemaal niet populair is! Hij heeft ons land slecht bestuurd en uiteen laten vallen.’ Om nu niet in te gaan op waarom de Russen dit zo zien (dit komt in hoofdstuk 2 aan de orde), gaat het mij erom waarom onze Westerse visie zo anders is dan de Russische. Hier gaat het in mijn ogen al mis met de Westerse politiek en berichtgeving. We zouden onszelf de vraag kunnen stellen: Waarom is Gorbatsjov in het Westen heel populair en in zijn eigen Rusland niet? Wat hebben Westerlingen gemist in de berichtgeving of beleving? En dan nu dertig jaar later: Waarom is Poetin in het Westen zeer onpopulair en wordt hij in Rusland door het grootste deel van de bevolking op handen gedragen?

Deze vragen geven aan hoe weinig wij Westerlingen van Russen weten. Het geeft tevens aan hoe gemakkelijk het is om bepaalde Russische gebeurtenissen vandaag de dag vanuit een Westerse visie te belichten, zonder voldoende achtergrondkennis. En hoe gemakkelijk het is, nu de spanningen tussen Rusland en het Westen weer hoog oplopen, Rusland niet voldoende te begrijpen of extremer nog, te demoniseren. Doordat de meeste Westerlingen niet voldoende van Rusland weten, is het nog gemakkelijker om alle anti-Rusland-berichten voor de waarheid aan te nemen. Maar het moet toch niet zo moeilijk zijn om op zoek te gaan naar de waarom-vragen? Of om in ieder geval te proberen te begrijpen waarom een groot deel van de Russen vandaag de dag wel redelijk tevreden is?


Reacties zijn gesloten.