Blog Vredesdag
Regelmatig blogt de oprichter van de Rusland & Oost-Europa Academie, Marie-Thérèse ter Haar, over onderwerpen die te maken hebben met de Vredesdag. Deze blogs kunt u hieronder lezen.
|
Bevrijdingsdag bij Paleis het LooOnze Russische gids in Sebastopol vertelde over de immense tragiek van het Sovjetvolk ten tijde van de Tweede wereldoorlog. Hitler had al in Mein Kampf geschreven hoe hij de Joden zag, maar op het zelfde niveau stonden volgens hem de Untermenschen. Lange tijd heb ik dit begrip nooit begrepen. Wat is een ‘Untermensch’? Himmler zou het in naam van Hitler gaan verwoorden: onder ‘Untermenschen’ werden o.m. minderwaardige wezens van Slavische stammen en Bolsjewieken verstaan, die uitgeroeid behoorden te worden. Een kleine miljoen Sovjetburgers kwam om het leven op de Krim en nog steeds, zo vertelde onze gids, worden er slachtoffers in de omgeving opgegraven. Engeland, en Churchill in het bijzonder, was er niet rouwig om dat Hitler zich in 1941 ook richtte op de Sovjet-Unie. Ook al was Churchill bepaald geen fan van communisten, hij kon Stalin in die tijd goed gebruiken als bondgenoot. Later zou Stalin een decreet uitvaardigen: 'geen stap terug’ (ni sjaga nasad), wat betekent dat iedere Sovjetburger zich dood moesten vechten tegen de nazi's om maar stand te houden. Dit gruwelijke decreet was het dwangmiddel om de meeste mensen tot het uiterste te laten vechten, of om ze simpelweg als kanonnenvoer te laten dienen. De heroïsche strijd van de Sovjet-Unie heeft voor het grootste deel bijgedragen aan de vernietiging van Hitler-Duitsland. Tot op de dag van vandaag ken ik geen enkele Rus die niet iemand heeft verloren in de Tweede Wereldoorlog. Je zou je kunnen afvragen hoe wij er in Europa nu aan toe zouden zijn geweest als de Russen niet hadden standgehouden ... hadden we dan nu onder nazi-Duitsland geleefd? Daarom zou ik wensen dat we in het westen af en toe wel eens stil blijven staan bij het immense lijden van de Sovjet-bevolking in de Tweede Wereldoorlog. Ik herinner mij de viering van het 60-jarig jubileum van de overwinning op het fascisme op Paleis het Loo in Apeldoorn in 2005. Ik werkte destijds in de weekenden als gids op het paleis en leidde vooral Russen rond. Een klein gezelschap Russische schei- en natuurkundigen wilde het paleis zien waar hun Peter de Grote was geweest. Later liepen we door de lanen rondom het paleis, waar Bevrijdingsdag gevierd werd. Overal zagen we blije mensen. Er waren veteranen uit Canada, Amerika en Engeland. De zon scheen volop en de vlaggen uit die landen wapperden overal. Na deze feestvreugde te hebben gadegeslagen vroeg een van de heren mij vol vertwijfeling: ‘Waarom ... waarom hangt er nergens één Russische vlag?’ Zijn gezicht sprak boekdelen over zijn oh zo terechte teleurstelling. Het enige wat ik kon zeggen was dat ik wist wat hij bedoelde maar toch stond ik met mijn mond vol tanden. |
|
Torgau aan de ElbeMeerdere malen heb ik de afgelopen jaren Sovjetveteranen gesproken. Zo ook meneer Vladimir Borisov: ‘We konden bijna niet geloven dat Hitler in oktober 1941 al zo ver in ons land was doorgedrongen. Russen, Wit-Russen en Oekrainers werden op gruwelijke wijze afgeslacht. In recordtempo trokken de fascisten verder de Sovjet-Unie in en het is niet te bevatten hoe zij bij ons tekeer zijn gegaan ... U moet weten Marie-Thérèse, hoe vreselijk het ook klinkt, maar veel van mijn leeftijdgenoten waren beter af geweest als zij ook gesneuveld waren. De meesten van hen zijn nooit meer de oude geworden. Zij leven al jaren met dezelfde heftige nachtmerries, trauma's of zware handicaps. Bij de bevrijding van ons Russisch grondgebied zagen wij hoe verlaten of compleet weggeschroeid de gebieden erbij lagen. We konden de beelden van onze gesneuvelde landgenoten niet meer verwerken. We waren ondervoed, uitgeput en getraumatiseerd. 20 maart 2019 |
|
Een brug te verMijn broertje had vroeger een vriendje wiens vader zou meespelen in de film Een Brug Te Ver, een film die gaat over Operatie Market Garden, de strijd van de Amerikanen en de Engelsen tegen de nazi's bij de Slag om Arnhem. |
|
Idi i smotri (Kom en zie)In januari en februari draait in sommige Nederlandse filmhuizen de Russisch film Idi i smotri (Kom en kijk). Ik wist wat er ging komen maar zat toch na de film versuft op mijn fiets naar huis. Ik voelde dat ik mij nog meer wilde gaan inzetten om het Tweede Wereldoorlog-leed van Rusland uit te leggen. |
|
Zjjdi menja 'Wacht op mij'Zomaar, ergens in een van de duizenden afgelegen dorpjes in het weidse Rusland, lopen we op 9 mei langs het plaatselijke monument in de provincie van Veliki Loeki. Het is duidelijk een speciale dag omdat er zoveel keurig aangeklede mensen toestromen naar het monument. Lada's rijden af en aan en parkeren langs de weggetjes die de typisch Slavische lintdorpen kenmerken. Uit sommige auto's lijken soms meer dan zes personen te komen. Jong en oud, iedereen is prachtig uitgedost. We zien vrouwen met bloemen, kinderen met ballonnen, jonge mannen met linten en oudere mannen met medailles. Op deze belangrijkste feestdag van Rusland is iedereen met elkaar verenigd. De mensen lopen waardig en in stilte naar het monument. De burgermeester staat op een podiumpje naast het monument. Hij oogt als een prettig mens van middelbare leeftijd en heeft een open blik. In zijn voorkomen is hij duidelijk de vertegenwoordiger van het nieuwe hedendaagse provinciale Rusland. Ingetogenheid en vertrouwen uitstralen is het antwoord op de decadentie en grofheid van vele ambtenaren in de jaren negentig. Hij spreekt over de bevrijdingsdag en noemt gezinnen in zijn district die nooit zullen weten waar hun familieleden om het leven zijn gekomen. Vervolgens komen andere dorpsbewoners aan het woord. Een baboesjka hoopt nog steeds dat haar twee broers ergens gevonden worden... Een man spreekt over zijn vader die vocht bij Sebastopol en nooit gevonden is. Een andere vrouw zoekt haar moeder, die ten tijde van de oorlog verpleegster was in Smolensk. Hier hoor je een paar voorbeelden van Russen die niet weten waar hun familieleden zijn, of waar ze om het leven zijn gekomen. Ruslands ongelooflijke zoektocht naar miljoenen mensen.... Wacht op mij ('Zjjdi menja') is een van de indrukwekkendste televisieprogramma's in Rusland. Het gaat over mensen die in de oorlog hun familie of verwanten kwijtraakten. Soms worden alleen de lichamen van vermisten gevonden, in ieder geval maar weet hun familie dan iets meer. Hedendaagse studenten zetten zich massaal in om in de oneindige gebieden te graven in de bossen en moerassen. Iedere dag worden er patronen of riemen gevonden met nummers of namen van soldaten of andere personen. Het is voor vele studenten een echte missie. Het is bijna een race tegen de klok om een familielid nog te informeren dat jouw dierbare in de bossen bij Novgorod of welke willekeurig Russisch gebied gevonden is. 10 september 2019 |
|
Boris en de vergevingsgezindheid van de RussenAls kind las ik het kinderboek Boris van Jaap ter Haar en het is zonder meer een van de redenen waarom ik gefascineerd raakte in het immense Rusland. Die jonge dappere Boris was mijn held! Om in de Tweede Wereldoorlog in het belegerde Leningrad andere mensen te redden van de hongerdood ... Dit waargebeurde verhaal gaat over het overleven in de omsingelde stad, waar 3 miljoen Russen waren afgesloten van voedsel en water. Samen met zijn buurmeisje Nadia maakt Boris van alles mee. Beide kinderen proberen hun moeders, broertjes en zusjes in leven te houden tijdens het Beleg van Leningrad. Door kinderogen worden de warme zomers beschreven (wat te doen met alle mensen die niet meer 'wakker' worden?) tot en met de helse kou tijdens de barre wintermaanden. Ondanks de vreselijke winter van '42/'43 hopen de Leningraders op nog meer kou omdat er dan vrachtwagens vol met voedsel over het ijs van het Ladogameer kunnen rijden. Helaas ontdekken de nazi's deze aanvoerlijn en zij bombarderen het ijs waardoor er vele vrachtauto's door het ijs zakken. Het beleg van Leningrad duurde bijna twee en een half jaar en circa 1,5 miljoen mensen kwamen om het leven. Als Hitlers Duitsland na de slag bij Stalingrad verslagen wordt moeten de nazi's op de terugtocht. Boris hoopt in de vroege lente onder de stadspoort van Leningrad te kruipen om een paar aardappels te vinden. De schrik slaat hem om het hart als een paar wraakzuchtige nazi's hem ontdekken. Een Duitser grijpt Boris en duwt hem verderop in een greppel. Zogenaamd om hem dood te schieten maar hij schiet er ver naast. Nadat de kust veilig is laat dezelfde Duitser Boris ontsnappen. Vaak verbaas ik mij over de vergevingsgezindheid van de Russen. Zo ook wat betreft hun visie op de nazi's. Circa 30 miljoen Sovjetburgers verloren het leven... een nauwelijks te bevatten getal. Toch hoor ik vaak bij vele Russen, net als bij Boris, dat er onder de Duitsers ook goede mensen zaten, voor wie de Tweede Wereldoorlog eveneens dramatisch was om in te leven ... 27 augustus 2018 |